SBT nedir başlıklı bu yazıda merakla beklenen Soulbound token hakkında bilgilere yer verilecektir.
Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin Mayıs 2022’de ekonomist Eric Glen Weyl ve avukat Puja Ohlhaver ile birlikte “Merkezi olmayan Toplum: Web3’ün Ruhunu Bulmak” adında bir makale yayınlamıştır.
Makalede “Soulbound token” yani SBT olarak adlandırılan yeni bir kripto para konu edilmiştir.
SBT merkeziyetsiz bir dijital dünyada kişilerin kimlik bilgilerini temsil etmek üzere tasarlanmıştır.
Buterin, Weyl ve Ohlhaver’e göre; bireyler arasında trade edilemeyecek SBT’ler bu merkeziyetsiz toplumun yani DeSoc’un temelini oluşturacaktır.
DeSoc’ta yer alacak blockchain tabanlı kimlik token’ları yani SBT’ler günlük yaşama katılımda kullanılan kimlik bilgileri olacaktır.
Öyleyse SBT nedir sorusuna dijital kimlik ve DeSoc’a geçiş için bir sonraki adım demek mümkün mü?
Yoksa SBT’ler zaten popülaritesini kazanmış olan non-fungible token’ların sadece gelişmiş bir versiyonu mu?
Gelin hep birlikte SBT nedir ve ne değildir sorularına yanıt arayalım.
SBT Token’ların Öncüsü NFT’ler
SBT nedir; artıları, eksileri ve potansiyel kullanımları nasıldır anlatmadan önce NFT’ler hakkında ufak bir hatırlatma yapmak gerekir.
Sonuçta SBT’yi daha iyi anlamak için öncüsü olan non-fungible token nedir anlamak gerekir.
Dijital sanatçı Beeple’ın 69 milyon dolarlık blockchain tabanlı dijital koleksiyon satışı NFT piyasasını farklı bir noktaya getirmiştir.
Öyle ki çoğu uzman Beeple satışını Cambrian patlamasına yani varlık çeşitliliğini başlatan bir olaya benzetmektedir.
Beeple satışının ardından piyasada non-fungible token veya NFT olarak bilinen yeni bir varlık sınıfı oluşmuştur.
NFT tıpkı kripto para gibi blockchain üzerinden transfer edilmektedir.
Bu özellikleri onları dijital varlık borsalarında trade edilebilir hale getirmektedir.
NFT piyasaları arasında en büyük pazar payına sahip olan piyasa OpenSea’dir.
Kripto paralardan farklı olarak NFT’ler eşsiz yapıda yani benzersiz özelliktedir.
NFT’lerin benzersiz olması onun “değişmeyen” kısmını oluşturmaktadır.
SBT nedir sorusu için NFT gibi dijital mülkiyetin blockchain tabanlı bir temsili demek mümkündür.
Şu anda NFT piyasasına sanat ve spor kartları gibi dijital koleksiyon ürünleri hakimdir.
Ancak teoride NFT sahipliğinin temsil edebileceği şeyler için bir sınır yoktur.
Örneğin Twitter’daki Tweetler NFT biçiminde satılıp trade edilmektedir.
Ayrıca gayrimenkul veya kıyafet gibi gerçek hayat gereçleri de NFT ile temsil edilebilmektedir.
Çok sayıdaki içerik üreticisi ve hayır kurumu yeni gelir kaynakları oluşturmak ve destekçilerle daha iyi bağlantı kurmak adına NFT teknolojisini kullanmaktadır.
Ayrıca ortaya çıkan bu teknoloji aracıları da ortadan kaldırmaktadır ve NFT trading’ini kolaylaştırmayı vaat etmektedir.
NFT sahipliğinde olduğu gibi günümüz ev sahipliğinin de blockchain’deki tek bir işlem ile devredilebilmesi heyecan verici gelmektedir.
NFT teknolojisinin sahip olduğu bu vaatler göz önüne alındığında ortaya birtakım aldatmacaların da çıkması muhtemeldir.
Non-transferable NFT DeSoc’un Temeli Mi?
SBT nedir ve ne işe yarar anlamak için önce non-transferable NFT kavramını anlamak gerekir.
Ethereum kurucu ortağı Buterin Ocak 2022’de SBT token düşüncesini ilk defa ana akımda yer vererek transfer edilemeyen NFT’ler olarak tanımlamıştır.
Buterin bir blog yazısında, “transfer edilebilir NFT’lerin yeri değerli iken transfer edilemez NFT’lerin de olabileceğine dair geniş ve yeterince keşfedilmemiş bir tasarım alanı var” demiştir.
Soulboundhttps://t.co/dHA2ki4AdB
— vitalik.eth (@VitalikButerin) 26 Ocak, 2022
Buterin oldukça popüler olan çok oyunculu World of Warcraft oyunundaki toplanabilir itemlere “soulbound item” diyerek atıfta bulunmuştur.
Bu item’lerin satılması veya diğerlerine transfer edilmesi mümkün değildir ancak yine de gamer’lara fayda sağlamaktadır.
Buradan esinlenen Buterin non-transferable NFT’lere “soulbound” yani birer ruh bağı olarak atıfta bulunmuştur.
Buterin SBT token fikrini geliştirdiği ekonomist Eric Glen Weyl ve avukat Puja Ohlhaver ile Mayıs 2022’de bir araya gelmiştir.
Bu üçlü SBT nedir tanımlamak üzere fikirlerine “Merkezi Olmayan Toplum: Web3’ün Ruhunu Bulmak” başlıklı makalede yer vermiştir.
Daha önce belirtildiği üzere Buterin, Weyl ve Ohlhaver; SBT token fikrini Mayıs ayında yayınlanan makalede geliştirmiştir.
Üçlüye göre SBT’lerin yaratılmasına yardımcı olduğu dijital kimlik, merkeziyetsiz topluma katkı sağlayacaktır.
Bu üçlüye göre SBT, ekonomik işlemleri ve sosyal etkileşimi kolaylaştıracaktır.
Ayrıca kimlik bilgilerini ve itibarı doğrulamak için yeni ve güvenli bir yol sunarak merkeziyetsiz dijital dünyaya güven sağlayacaktır.
SBT’ler “souls” adı verilen cüzdanlarda tutulacak ve bunlar tarafından aktarılacaktır.
Bir soul ile sadece bireyler değil aynı zamanda kurumlar, şirketler ve hatta hükümetler bile temsil edilmektedir.
Potansiyel SBT kullanımına geçmeden önce SBT nedir sorusuna odaklanmak gerekir.
SBT Nedir ve Ne İşe Yarar?
SBT nedir sorusu üzerinde anlaşmaya varılmış tek bir yanıta sahip değildir.
Ancak SBT’lerin NFT’lere benzediği ancak non-transferable olacağı fikri üzerinde anlaşma vardır.
Transfer edilemez olmaları ise SBT’lerin herhangi bir piyasa değerine sahip olamayacağı anlamı taşımaktadır.
Soulbound token’lar dijital kimliklerin yapı taşlarını oluşturacaktır.
SBT token’lar bir kişi hakkında blockchain’de depolanan doğrulanabilir gerçeklerdir.
Bireyler ile alakalı kimliğe dahil edilebilir bilgilerde bir kısıtlama yoktur.
Örneğin iş, gönüllülük, eğitim geçmişi, nitelikler, tıbbi geçmiş, sabıka kaydı, üyelikler ve bağlantılar gibi bilgiler birer kimlik bilgisi sayılacaktır.
Daha önce belirtildiği üzere SBT’ler “souls” adı verilen cüzdanlarda tutulacaktır.
SBT token’ın arkasındaki üçlü, bir bireyin bir dizi farklı bağlantısız soul’a sahip olabileceğini kaydetmiştir.
Bireyler tıpkı CV gibi istihdam, eğitim ve yeterlilik geçmişi ile ilgili SBT’ler içeren bir soul’a sahip olabilecektir.
Bireyler verilerini tek bir soul’da taşımak zorunda değildir.
Örneğin pasaportunun, ehliyetinin ve çeşitli üyelik kartlarının SBT versiyonlarını içerebilen bir “kimlik soul” sahibi olabilirler.
Ayrıca tıbbi kayıtlarını içeren ayrı bir “tıbbi” soul sahibi olmaları da mümkündür.
Soulbound token’ların avantajları
Buterin, Weyl ve Ohlhaver’in hazırladığı makale incelendiğinde SBT nedir daha net gözükmektedir.
Üçlüye göre SBT token’lar kripto para odak noktasını “hiper-finansallaştırma”dan sosyal/toplumsal kalkınmaya çevirecektir.
Ancak bunun için öncelikle bireylerin bir SBT koleksiyonu ile dijital kimlik yaratmaları ve sergilemeleri gerekmektedir.
SBT koleksiyonları sadece bir statü sembolü olarak satılan bazı NFT satışlarını da azaltacaktır.
Üstelik SBT’ler itibarı doğrulamak için araçlar sağlayarak ortaya çıkacak merkeziyetsiz toplum için güven sağlayacaktır.
Projenin arkasındaki üçlü bunun insanların özellikleri ve başarıları hakkında yalan söylemesini zorlaştırarak kripto para dolandırıcılığı ve manipülasyon riskini de azaltabileceğini savunmaktadır.
SBT destekçileri güvene ilişkin sorunların çözülmesi ile DeFi’nin daha verimli hale gelebileceğine inanmaktadır.
Örneğin bir ipoteği güvence altına almak isteyen bir banka bireyin kredi geçmişini dikkate alacaktır.
Bu sayede müşteri potansiyel olarak uygun şekilde borçlanacak ve kredi riskini de azaltacaktır.
Bu tür bilgiler DeFi protokolleri için oldukça faydalı olabilir ve alanın ana akım olarak benimsenmesini de kolaylaştırabilir.
SBT nedir sorusuna yukarıdaki detaylarla birlikte dijital bir kimlik sağlayarak merkeziyetsiz ağda güven sağlayan bir teknoloji demek mümkündür.
SBT teknolojisinin olgunlaşması sosyal medya gibi merkezi, sözde “web2” varlıklara olan bağımlılığı da azaltacak ve merkeziyetsiz bir ağa yönlendirecektir.
Örneğin bir çevrimiçi topluluk Facebook gruplarına güvenmek yerine bireyin SBT varlıkları ile topluluk üyeliğini doğrulayacak ve blockchain tabanlı bir dApp aracılığıyla bağlantı kuracaktır.
Soulbound token’ların dezavantajları
SBT nedir ve ne değildir daha iyi anlamak için projenin dezavantajlı özelliklerine de hakim olmak gerekir.
Şu anda SBT’nin de inşa etmeye yardımcı olacağı merkeziyetsiz toplum hakkında çok fazla heyecan söz konusudur.
Ancak bazıları SBT’lerin ana akım olarak benimsenmesinin mahremiyeti baltalayabileceğinden endişe etmektedir.
Genel endişe, kötü aktörlerin zarar vermek/taciz etmek istediklerini seçerken SBT’leri kullanabileceği yönündedir.
Bunun dışında diğer bir endişe ise belirli bir tür SBT holder’larının siyasi veya dini uyumla ilgili, potansiyel ayrımcılık riski altında olacağı yönündedir.
Bazı eleştirmenler de bu fikri Çin’in totaliter sosyal kredi puanlama sistemine benzetmektedir.
Buterin, Weyl ve Ohlhaver Mayıs 2022 tarihli makalelerinde bu risklere de dikkat çekmiştir.
SBT’ler için “istenmeyen sosyal grupları işaretlemede ve hatta siber veya fiziksel saldırılar için hedef göstermede kullanılabileceği” konusu endişe vericidir.
Bu noktada önerilen çözüm, bireylerin SBT’lerini gizlemeye yönelik bir yol oluşturmaktır.
SBT nedir sorusunu daha iyi anlamak için gelin SBT’lerin kullanım alanlarına bir göz atalım.
SBT Kullanım Alanları
Kimlik
SBT token; passport, sürücü veya diğer ehliyetler gibi dijital kimlik kartlarını depolayacaktır.
Ayrıca üyelik kartları da birer SBT olarak düzenlenebilir niteliktedir.
Dolayısıyla bu teknoloji kimlik doğrulama süreçlerini önemli ölçüde düzene sokma potansiyeline sahiptir.
Sertifika
İşverenler, okullar, üniversiteler ve diğer eğitim/spor kurumları liyakat ve başarıya dayalı SBT’ler verebilir.
Böylece SBT’ler bireylerin başarılarını sergilemelerini kolaylaştırırken sahte başarı belgesi sunmayı da zorlaştıracaktır.
Tıbbi kayıtlar
Soulbound token’lar ile tıbbi kayıtların da saklanması mümkündür.
Bu bilgileri blockchain’e dağıtıp diğer kimlik doğrulama bilgilerine bağladıktan sonra tıbbi hizmet sağlayıcıları müşterilerine daha iyi hizmet verecektir.
Saygınlık oluşturma
Soulbound token’lar ile bireylerin dijital itibarı da yansıtılacaktır.
Bu konudaki yaygın görüş SBT’lerin kredi geçmişinin bir web3 versiyonunu olacağı yönündedir.
Merkeziyetsiz borç verme protokollerine göre faiz oranları daha verimli bir şekilde belirlenecektir.
Üstelik bu bilgilerin kullanılması kendi kredi risklerini azaltmak adına borçlunun faiz yükünü de azaltacaktır.
Güçlü bir web3 kredi geçmişine sahip olan bireyler SBT borçlanma geçmişi kontrol edilerek daha düşük bir faizi oranı ile borç alabilecektir.
SBT nedir sorusunu daha iyi anlamak için tüm kullanım alanlarını özümsemek gerekir.
Saygınlık puanına dayalı DAO oylaması
Merkezi Olmayan Otonom Organizasyonlar yani DAO‘lar Sybil saldırılarına karşı korunaklı değillerdir.
Örneğin kritik sayıda DAO yönetişim token’ına sahip olan bir kişi veya grup oylamaları kolayca manipüle edebilmektedir.
DAO yönetişim oylamaları SBT’lere bağlanırsa bu tür riskler de ortadan kalkacaktır.
Katılım kanıtı
Proof-of-Attendance veya katılım kanıtı üniversitelerin başarılara veya belirli etkinliklere katılan bireylere fiziksel veya dijital SBT vermesidir.
Bireyler önemli yaşam deneyimlerini kaydedip doğrulayarak bir SBT koleksiyonu oluşturabilir.
SBT vs NFT: Farklar Neler?
SBT nedir anlaşıldıktan sonra sırada NFT ile farklarına bakmak vardır.
Önümüzdeki yıllarda SBT’ler merkeziyetsiz kripto para alanında ana akıma girdiklerinde NFT’ler ile aralarındaki benzerliğin kafa karıştırması muhtemeldir.
Öyleyse SBT nedir ve ne değildir anlamak adına SBT vs. NFT üzerine yoğunlaşalım.
SBT’ler ve NFT’lerin her ikisi de birer blockchain token’ıdır.
NFT’ler blockchain boyunca cüzdan adresleri arasında aktarılabilir iken SBT’ler blockchain boyunca aktarılamazlar.
Bu durum NFT’ler için bir piyasa yaratırken aynı zamanda bir parasal değer oluşturmaktadır.
SBT’lerin non-transferable özelliği herhangi bir parasal değer taşıyamayacağı anlamına gelmektedir.
NFT’ler dijital sahiplik kanıtı görevi görmektedir ve dijital sanat veya gayrimenkul gibi gerçek dünya varlıklarını temsil etmektedir.
Bu non-fungible token’lar eşsiz özelliğe sahip birçok şey için sahiplik sağlamaktadır.
SBT nedir sorusu için özetle NFT gibi eşsiz özelliklerin yanında dijital kimliklerin temeli demek mümkündür.
Bu temel bilgiler bireylerin hangi üniversiteden mezun oldukları, kazandıkları nitelikler, çalışma geçmişleri, etkinlik kayıtları, kulüp üyelikleri ve daha birçok doğrulanabilir gerçeklerdir.
Bunlardan başka SBT’ler bireylerin tıbbi geçmişlerini, sabıka kayıtlarını ve diğer belgelerini de saklamaktadır.
Kayıp Soul Cüzdanları
SBT nedir yanıtını verdikten sonra şifresi kaybedilmiş yani lost soul cüzdanlar konusuna bakmak gerekir.
Kripto para varlıklarını kendi sorumlulukları altındaki cüzdanlarda taşıyan yatırımcılar private key ve kurtarıcı ifadelerini kaybetmeleri durumunda erişim sorunları yaşamaktadır.
Aynı şekilde soul cüzdanları için de erişim gereken bilgiler kaybedilirse erişim mümkün olmayacaktır.
SBT’leri blockchain’de saklayabilen en iyi cüzdanın “soul” olduğunu hatırlamak gerekir.
Unutmamak gerekir ki bir bilgisayar korsanının saldırısına uğrayan cüzdanların potansiyel kilitlenme tehlikeleri vardır.
Üçüncü bir şahsın soul cüzdanına erişim sağlaması kimlik hırsızlığından daha ciddi sonuçlara yol açacaktır.
Mayıs 2022 tarihli makalede Buterin ve beraberindekiler bir “sosyal iyileşme modeli” önermektedir.
Modele göre kullanıcılar bir grup guardian yani “koruyucu” atayacak ve gerektiğinde şifre sıfırlaması yapabilecektir.
Ancak çoğu kişi bu önerinin mantıklı olmayacağı kanaatindedir.
Bu konuda guard’larla ilişkilerinin bozulması veya vefat etmeleri durumunda vasilerin gerekli desteği alamayacağına dikkat çekilmektedir.
Üstelik koruyucular private key’leri rıza dışı sırf manipüle amacıyla sıfırlama riski de taşımaktadır.
Soulbound token’lar ne zaman kullanılabilir hale gelecek?
Glen Weyl’e göre SBT token 2022 sonuna doğru erken kullanıma girecektir.
Konseptin gerçeğe dönüşmesinde öncülük eden Binance kısa süre önce BAB isimli bir SBT duyurmuştur.
Makale yazarlarından @glenweyl ile röportaj yaptım.
SBT’lerin 2022’nin sonuna kadar erken kullanım için hazır olacağını tahmin ediyor.
Ayrıca, “2024 yukarı döngüsünün onlara odaklanacağından şüpheleniyorum” dedi.
Ama bekleyin – non-transferable NFT’lerin anlamı nedir?
İşte 3 kullanım durumu.
— Jason Levin (@iamjasonlevin) 19 Mayıs 2022
BAB’ın yani Binance Hesap Kurulunun BNB Chain‘deki ilk SBT olacağı tahmin edilmektedir.
Yalnızca Binance KYC yani Müşteri tanıma sürecini tamamlayan kullanıcılar bu SBT’den yararlanacaktır.
Binance BAB SBT ile birlikte merkeziyetsiz dijital alanda kimlik doğrulamayı kolaylaştırmayı hedeflemektedir.
SBT Ne Zaman Ana Akım Olacak?
SBT nedir anladıktan sonra bu konseptin kripto paralar için bir dönüm noktası olabileceğini tahmin etmişsinizdir.
Öte yandan bu teknolojinin herkes tarafından benimsenerek merkeziyetsiz toplum hedefine ulaşabilmesi için daha fazla zamana, araştırmaya ve geliştirmeye ihtiyaç olacaktır.
SBT’ler hakkındaki kullanım senaryosu bile henüz 2020 ortasında geliştirilmiştir.
Kısacası fikir böylesine yeni iken ana akıma girmesi neredeyse 2030 olacaktır.
Sonuçta kripto paraların ana akım haline gelmesi de neredeyse 10 yıl sürmüştür.
Sıkça Sorulan Sorular
Soulbound token satışı var mı?
SBT’ler ne için kullanılır?
SBT token nedir?
Non-transferable token nedir?
Soulbound token nerede satılıyor?
Soulbound NFT nedir?
Trusted
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
İLGİLİ HABERLER
Tüm içeriği görüntüle
