Çok kısa bir sürede merkezi olmayan finans, kripto para endüstrisinde devrim yarattı ve gerçekten reform edilmiş bir finansal ortamın başlangıcını getirdi.
Kâr arayan bir bankanın veya kredi şirketinin müdahalesi olmadan ödünç verme ve borçlanma yeteneği, gücü olması gerektiği yer olan insanların ellerine geri getirir.
DeFi sadece birkaç yaşındadır ancak dijital paralar için en hızlı büyüyen uygulamalardan biridir ve para hakkında düşündüklerimizi tekrardan şekillendirecek gücü vardır.
2017 ve 2018 ICO’ların yılıysa 2019 da DeFi’nin yılıydı. Yeni başlayan endüstri, sadece bir yıl içerisinde toplam kilitlenmede küçük başlangıçlardan bir milyar dolardan fazlasına %400’den de fazla bir artış gösterdi.
2020’nin başlarındaki COVID-19 salgını yüzünden dijital varlık fiyatları düştükçe ve varlıklar tasfiye edildiğinden ilkel ekosistemde yavaşlama oldu ancak geleceği hala çok parlak gözükmektedir.
Bugün BeInCrypto olarak sizlerle DeFi’yi daha derinlemesine inceleyeceğiz ve nasıl faiz kazanılacağını ya da kredinin nasıl çekileceğini açıklayacağız. Ayrıca, son zamanlardaki popüler platformları listeleyip merkeziyetsiz borsalara da göz atacağız.
Bu Yazıda:
- Kripto Para DeFi’si Nedir?
- DeFi’nin Avantajları ve Dezavantajları
- Geleneksel Kredilerle Karşılaştırma
- Kripto Para Borç Alma ve Verme
- ‘Salt’ Borç Verme
- DeFi Terminolojisi
- Maker DAO ve DAI
- DEX nedir?
- En İyi DeFi Borç Verme Platformları
- DeFi Kaynakları
Kripto Para DeFi’si Nedir?
Merkezi olmayan finans yani DeFi , insanların güvenli akıllı kontratlar yoluyla dijital varlıkları ödünç almasını veya ödünç vermesini sağlayan bir ekosistem olarak tanımlanabilir. Günümüzde buna, dünyanın standard akıllı kontrat ve dApp platformu olan Ethereum hakim olmaktadır.
Ether gibi dijital paralar DeFi’de kredi almak için teminat olarak kullanılabilir ve daha sonra stablecoin’lere ya da itibari paralara dönüştürülebilir. Faiz kazanmak isteyenler de kripto para varlıklarını teminat olarak kullanabilirler. Faiz oranları, belirli bir varlığı ödünç alma talebine bağlı olarak değişir ve yakın zamana kadar çifte rakamlar kolayca elde edilebiliyordu.
Komisyonlar, döviz alım satım marjları veya finans akışını kontrol eden aracı olmadığı için DeFi, ‘bankasız’ olmanın ilk adımıdır. Ödenecek tek ücret, gaz gibi network maliyetleridir ve herhangi bir yerdeki herkes katılabilir.
DeFi’nin geleneksel bankacılık sistemine göre avantajları çoktur ve şunları içerir:
DeFi’nin Avantajları
- Banka ücretleri veya komisyonlar yok
- Sınırı yok – dünyanın herhangi bir yerindeki herkes katılabilir
- Daha yüksek kazanç potansiyeli – faiz oranları bankalardan çok daha yüksek
- Anonim – araya giren KYC prosedürleri veya gelir kanıtı yok
- Şeffaf, otomatik arabuluculuk – akıllı kontrat yönetimi
- Güvenli, değişmez ve izinsiz
- Kredi notu olmayanlar veya düşük geliri olanlar için mevcut
- Sansür, kapatma veya durum manipülasyonuna karşı bağışıklık
- Herkese açık – fiziksel bir adres veya banka hesabına gerek yok
Ancak, merkezi olmayan finansın da sahip olduğu bazı olumsuzluklar vardır ve aşağıdakileri içerir:
DeFi’nin Dezavantajları
- Teknik bilgi – Kullanıcılar kripto para transferleriyle ve cüzdanlarıyla alakalı olmalı
- Aşırı teminat – bazı platformlar borç alınabileceğinden daha fazla kripto para teminatı gerektirir
- Risk toleransı – kripto para varlıkları hala son derece volatiliteye sahiptir, bu nedenle risk toleransı bir zorunluluktur
- Değişken ihraç ve istikrar – faizler gibi ücretler de sürekli değişiyor
Geleneksel Kredilerle Karşılaştırma
Geleneksel ödünç alma tüm zamanların en yüksek seviyesindedir ve krediler üç ana kategoriye ayrılabilir;
- Teminatlı krediler – mülkiyet gibi teminatlar ile desteklenmektedir
- Teminatsız krediler – genellikle teminatsız gelire dayalı olarak onaylanır
- Kredi limitleri – belirtilen zaman dilimleri için belirtilen kredi tutarları
Bankalar ve kredi sağlayıcılar bir kredi vermeden önce hükümet kimlik belgesi (pasaport, sürücü belgesi, kimlik kartı), adres kanıtı (faturalar), gelir kanıtı (banka hesap özetleri), istihdam kanıtı (iş yerinden mektup), sosyal güvenlik bilgileri ve kredi puanı gibi birçok kağıt işi istemektedirler.
Yaş, coğrafi konum, meslek ve asgari gelir eşiği dahil olmak üzere çeşitli kısıtlamalar da olabilir. Bu tür kredilere ödenecek faizler, koşullara bağlı olarak %5 ila 20 ve bazen daha da yüksek olabilir.
Federal Reserve Economic Research’e göre, ABD’deki ticari bankalarla tüketici kredileri ve kredi kartlarının toplamı 800 milyar doların üzerindedir. Defipulse, bu yazıyı yazdığımız dönemde DeFi’de kilitli olan doların toplam değerinin sadece 740 milyon dolar olduğunu bildirmiştir.
Kripto Para Borç Alma ve Verme
Bir dizi farklı DeFi platformu var ve her hafta daha fazlası ortaya çıkmaktadır. Önde gelen uygulamalar, kullanıcıların üçüncü şahıslara kişisel kimlik belgelerini göstermeden kredi almalarını sağlar.
Belirli DeFi platformları bu yazının daha sonraki kısımlarında işlenecek ancak ilk olarak kripto para kredi dünyasında bir DeFi kredisi almak için nasıl aşamalar olduğuna adım adım birlikte bakacağız.
- Seçtiğiniz kripto para borsasında Ethereum alın
- ETH’nizi kişisel Ethereum cüzdanınıza aktarın (Metamask popüler)
- En son fiyatları almak için merkezi olmayan bir piyasayı yani DEX’i ziyaret edin
- ETH cüzdanınızı DEX veya DeFi platformuna bağlayın
- ETH’yi seçtiğiniz paraya dönüştürün (DAI popüler)
- Faiz almak veya diğer paraları borç olarak almak için DAI’yi kullanın
Şu anda anlattıklarımız DeFi’de borç vermenin temel kısımlarıdır. Tabii ki de bu, seçtiğiniz platformlara ve borç verip almak için kullanılan kripto paraya göre değişiklik gösterecektir.
Ethereum aslında bir akıllı kontrat ile teminat olarak kilitenmiştir ancak dolara sabitli stablecoin DAI artık şunun için kullanılabilir:
- Varlıkları üçüncü taraf platformları aracılığıyla ödünç vererek faiz kazanın
- Ek varlıkları genişletilmiş bir marj trading’i şekli olarak satın alın
- Kişisel harcamaları ödemek için DAI’yi USD’ye satın
‘Salt’ Borç Verme
DeFi’nin bir başka biçimi de Güvenli Otomatik Kredi Teknolojisi anlamına gelen Secured Automated Lending Technology yani SALT’dır. DeFi ile aynı prensiplerle çalışır ancak üyelerin katkıda bulunmak, krediler almak veya teminat olarak kripto para sağlamak ve kazanmak için platforma katılmaları gerekir.
Kullanıcılar, yerel kripto token’ı Salt’ı satın alarak Salt Lending platformuna üyelik satın alırlar. Üyeler daha sonra Bitcoin , Ethereum, XRP veya diğer kripto para varlıklarını teminat olarak veren geniş bir kredi network’ünden borç alabilirler. Bununla birlikte, itibari paralarda büyük krediler borç almak için önemli ölçüde aşırı teminat verilmesi gerekmektedir ve tıpkı geleneksel kredilerin sahip olduğu gibi ödenecek faiz oranları vardır.
DeFi Terminolojisi
DeFi’nin nasıl çalıştığını anlayabilmek için aşina olunması gereken belirli bir terminoloji vardır. Bu nedenle şimdi sizlere en yaygın terimlerden bazılarını sunacağız.
İstikrar Ücreti – DAI için geçerlidir ve MKR’de kredinin kapatılmasıyla ödenebilir.
Likidasyon Ücreti – kredinin tasfiye edileceği veya “marj” olarak adlandırılacağı fiyat.
Likidasyon Cezası – kredi zorla tasfiye edilirse ödenen zorunlu ücret.
Teminat Oranı – kripto para cüzdanının ne kadar kaldıraçlı olduğunu gösteren bir gösterge.
Minimum Oran – kredilerin zorla tasfiye edileceği oran.
Teminatlı Borç Protokolü / Pozisyonu – akıllı kontratlarla yönetilen, kullanıcıların emanet içinde tutulan kripto para varlıkları karşılığında stablecoin’leri çıkartmasını sağlayan sistem (mevcut standart MakerDAO ve DAI’dir).
Limit Emri – belirli bir fiyatın üstünde veya altında mevcut olan en iyi oranda bir varlığı almak veya satmak için verilen bir emir türüdür (anında yürütülemeyebilir).
Piyasa Emri – şu anda mevcut olan en iyi oranda bir varlık almak veya satmak için kullanılan bir emir türüdür.
Kısaca MakerDAO ve DAI
Maker şu anda Defipulse.com’a göre %50’nin üzerinde piyasa hakimiyeti ile sektörün önde gelen merkezi olmayan borç verme platformudur.
Maker ayrıca, kripto para teminatı ile desteklenen dolar sabitlemeli bir stablecoin olan ve DeFi pazarının temellerinden biri olan DAI’yi yaratmıştır.
Ekosistem, DAI’nın istikrarını yöneten akıllı kontratlara dayanmaktadır. Ana kontrata, DAI ihraç etmek için Ether mevduatlarını kullanan ve daha sonra DeFi kredileri için kullanılabilen teminatlı bir borç pozisyonu (CDP) denir.
Ether CDP akıllı kontratına girdikten sonra DAI oluşturma işlemi gerçekleştirilebilir. Oluşturulan DAI miktarı, CDP’ye ne kadar Ether konulduğuna göredir. Teminatlaştırma oranı sabittir ancak zamanla değişebilir. Aşağıdaki şema DAI borç alma sürecini basitleştirmektedir.
Ethereum’un fiyatı önemli ölçüde düşerse, Maker bununla CDP’leri tasfiye ederek ve ETH’nin değerini, desteklediği DAI miktarından daha az olmadan açık artırma ile ele alarak mücadele eder. Bu, COVID-19 salgınının kripto para piyasalarının çökmesine neden olduğu Mart 2020’de büyük ölçekte olmuştur.
DEX Nedir?
DEX, merkeziyetsiz bir borsa ve çoğu DeFi işleminin temelidir. Bir CEO ve şirket tarafından tamamen merkezileştirilen ve kontrol edilen Binance veya Coinbase gibi popüler kripto para borsalarının aksine DEX, merkezi otoritesi olmayan özerk bir platformdur. Kripto para trading’inin ve gerçekten merkezi olmayan finansın geleceğidirler.
Merkezi borsalar (CEX) kâr esasına göre çalışır ve patronlarına, personeline ve hissedarlarına para kazanmak için ücretler ve komisyonlar almaları gerekir. Tersine, bir DEX yalnızca network ücretlerinde bağımsız olarak çalışacaktır.
Merkeziyetsiz borsaların sayısı günden güne artmaktadır ve tabii ki de hepsini burada ele alamayız. Bu yazıyı yazdığımız dönemde en popüler olanlarından bazıları ise şunlardır:
- 0x – geliştiricilerin trading token’ları için kendi DEX’lerini oluşturmalarına izin veren izinsiz protokol
- Kyber Network – çok çeşitli rezervlerden likiditeyi toplayan zincir üstü protokol.
- IDEX – merkezi olmayan Ethereum varlık borsası yalnızca ERC-20 token’larına odaklanmıştır.
- Decred – UTXO tabanlı varlıkları destekleyen atomik takasları kullanan protokol.
- Oasis – çeşitli DeFi varlıklarına ve token’larına aktarım için doğrudan Ethereum cüzdanlarıyla arayüz oluşturur.
- ShapeShift – özel eşler arası kripto para borsaları sunan popüler bir uygulama.
- Uniswap – otomatik Ethereum token borsası platformu.
Bu merkeziyetsiz borsaların çoğu genel trading için kullanılır ancak belirli DeFi amaçları için Dex.ag, kullanıcıların birden fazla merkeziyetsiz borsadaki token dönüşüm oranlarını karşılaştırmasını sağlayan iyi bir kaynaktır.
Popüler DeFi Platformları
Merkeziyetsiz borsaların sayısı giderek artmaya devam ettikçe merkezi olmayan finans platformlarının sayısı da artmaktadır. Bir DeFi platformu akıllı kontrata dayalı borç verme ve borçlanma için daha uygun hale getirilirken DEX sadece token trading’i ve takas için kullanılabilir.
Günümüzde en popüler olanlar ise şunlardır:
- Maker – DAI stablecoin’ini destekleyen merkezi olmayan kredi platformu
- Compound – açık kaynaklı Ethereum tabanlı protokol, kullanıcıların teminat karşılığında varlık ödünç vermesine veya ödünç almasına olanak tanır
- BlockFi – Gemini borsasını kullanan yatırımcılar için kripto para kazanç platformu
- Aave – kullanıcıların mevduat ve borçlanma varlıklarından faiz elde etmeleri için non-custodial protokol
- Atomic Loans – güvenilmez Bitcoin teminatını kabul eden kredi platformu
- dYdX – Ethereum’da deneyimli tüccarlara yönelik bir trading platformu
- bZx – Kripto para kredileri ve marj trading’i için borçlanmayı mümkün kılan merkezi olmayan protokol
- Fulcrum – token’laştırılmış marj kredisi ve trading’i platformu
- Salt – Kullanıcıların kredilerini korumak için kripto paralarını kaldıraçlamalarına izin veren borç verme ve alma platformu
- Synthetix – Gerçek dünya varlıklarının değerini izleyen zincir içi sentetik varlıkların yaratılması için Ethereum tabanlı platform
DeFi Kaynakları
Sektörü yakından takip eden bir dizi analiz ve metrik sağlayıcısı vardır. Bu kaynaklar ekosistemin durumuna, en iyi platformlara ve kripto para kredileri ve borçlanmaları için en uygun faiz oranlarına hızlı bir bakış sunabilir.
- Defipulse – DeFi piyasa izleyici ve analiz sağlayıcısı
- Defiprime – DeFi projeleri, blogları ve analitik hizmetleri
- Defirate – farklı platformlar tarafından sunulan son faiz oranlarının özeti
- Loanscan – DeFi kredi ölçümleri ve faiz oranları
- 0xtracker – 0x protokolü ve ERC-20 token’ları için trade gezgini
DeFi profesyonellerinden bir dizi ücretsiz ve ücretli haber bülteni de vardır:
- Bankless – Ryan Sean Adams tarafından yazılan kripto para finans rehberi
- The Defiant – Camila Russo tarafından yazılan DeFi haberleri ve güncellemeleri
- DeFi Tutorials – En yeni platformlara ve DeFi’den en iyi şekilde yararlanmaya rehberlik eder
Merkeziyetsiz finans hala emekleme aşamasındadır ama birkaç yaşında olmasına rağmen şimdiye kadar oldukça yol kat etmiştir.
Kripto para sahnesi genel olarak ICO’lardan, pump and dump şemalarından ve ünlü shitcoin şillerinden de geçti ve olgunlaşmaya başladı. Geliştirilmiş düzenleyici açıklamalar, daha çeşitli ürünler, daha fazla itibari para girişleri, kurumsal yatırımlarda artış ve daha fazla kabul ise son birkaç yılda meydana geldi.
DeFi, tüm bu gelişmelerden sadece merkezi otoriteler ve merkez bankası parasal manipülasyonu olmayan eksiksiz bir finansal manzaraya dönüştüğü için yararlanabilir. Gelecek DeFi için geniş bir gidiş yoluna sahip ve gelecek on yılda piyasa olgunlaştıkça ve ürünler şu anda onu geride tutan teknik giriş engellerini azaltmak için piyasaya sürüldükçe benimsenmede bir artış görülecektir.
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
