Web5 nedir ve nasıl çalışır kavramak adına ilk olarak web3 temellerinin iyi anlaşılması gerekmektedir.
Web3 internetin merkeziyetsiz halidir ve kullanıcıların kendi bilgilerini kontrol etmelerini sağlamaktadır.
Web3; uygulamaların sunucularda değil, eşler arası ağlarda çalıştığı internetin ütopik bir sürümüdür.
Web3 yedi yılı aşkın süredir teknolojinin en büyük isimlerinden yatırım almaktadır.
Twitter’ın eski CEO’su Jack Dorsey ise web3’e yeni konsept sunarak fikri bir adım öteye taşımak istemektedir.
Gelin hep birlikte Jack Dorsey’in üzerinde çalıştığı web5 nedir bir göz atalım.
Bu yazıda web5 nedir daha iyi anlaşılması için internetin tüm gelişim süreçlerinden bahsedilecektir.
İnternetin Gelişim Süreci
Başlarda yalnızca basit bir hypertext yapısına sahip olan internet kısa sürede karmaşık bir yapıya ulaşmıştır.
Çevrimiçi içerik türünün artması ile birlikte artık karmaşık web serüveni başlamıştır.
Hypertext’ler ile geçen sürenin ardından internetin sıradaki adımı web2 olmuştur.
Bu terim ilk kez 1999 yılında Darcy DiNucci tarafından ortaya atılmıştır.
Web2 ile birlikte kullanıcılar da içerik oluşturmaya başlamış ve katılımcı kültürü artırmıştır.
İnternet kullanımı daha kolay hale gelirken içerik ve bilgi paylaşımı hızla artmıştır.
İnsanlar web2’de sosyal ağlar aracılığıyla birbirlerine ulaşmaya ve gerçek zamanlı sohbet etmeye başlamıştır.
2014 yılına gelindiğinde Ethereum’un kurucu ortağı olan Gavin Wood tarafından Web3 kavramı ortaya atılmıştır.
Web3 ile birlikte internet bir adım daha ileriye giderek kişisel verileri korumaya odaklanmıştır.
Web3 sayesinde veri kontrolü kullanıcılara geçmiş ve içerik kısıtlaması olmadan erişim başlamıştır.
Kısacası web3 merkeziyetsiz yapısı ile birlikte internete hem gizlilik hem de erişim katmıştır.
Muhtemelen internete en önemli katkımız olacaktır. Bu takımla gurur duyuyorum. #web5
(RIP web3 VC’leri 🤫)https://t.co/vYlVqDyGE3
— jack (@jack) 10 Haziran 2022
Yakın zamanda duyurulan web5 ise World Wide Web için bir sonraki ana sürüm olmayı hedeflemektedir.
Web5 ile birlikte artık programcı kimlik bilgileri doğrulamaları, web node’lar tarafından bağımsız olarak yapılacaktır.
Dolayısıyla web5 değişiminin sağlayacağı bu özellik merkeziyetsiz web uygulamaları geliştirmeyi kolaylaştıracaktır.
Aracıların kontrol ettiği doğrulama sisteminin aksine web5 veri kontrolünde merkeziyetsiz tanımlayıcılar kullanacaktır.
Web5 Nedir?
Web5 nedir sorusuna kişisel veriler üzerindeki kontrolün doğrudan kullanıcıya aktarılması yanıtını vermek mümkündür.
Web5 bu kontrol yetkisini internetin merkeziyetsiz yapısını güçlendirerek sağlayacaktır.
Ayrıca web5 ile birlikte kullanıcılar kişisel veri için depolama alanları seçecektir.
TBD’ye göre mevcut web sistemi bilgi alışverişinde erişilebilir düzeydedir ancak önemli bir katmanı eksiktir.
“Yüzlerce hesap ve şifre üzerinden kişisel verileri korumaya çalışıyoruz ancak yeri geliyor bazen bu şifreleri unutuyor veya kaybediyoruz. Bugün kimlik bilgileri de dahil olmak üzere birçok kişisel veri üçüncü şahısların eline geçiyor.”
TBD
Jack Dorsey internetin yeni çağı olarak ilan edilen web3 için dikkatli olunması gerektiğini belirtmektedir.
Ona göre kişisel verilerin sahipliği ve yönetimi konusunda web3 yeterli şeffaflığa sahip değildir.
“web3” sizin değil.
VC’ler ve onların LP’leri web3’ü gerçekleştirir. Onların teşviki hiç bitmeyecek. Kısacası web3 farklı bir etikete sahip merkezi bir varlıktır.
“web3” size ait değil.
jack (@jack) 21 Aralık 2021
İşte bu problemlerin çözümüne odaklanmış en yeni internet yaklaşımı olarak bugün karşımıza web5 çıkmaktadır.
Bu, teknoloji verilerinin merkeziyetsiz şekilde depolanmasını ve güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlayacaktır.
Tim Berners-Lee 2009 yılında TED konuşmalarında Web5’ten “emotional web” yani duygusal web olarak söz etmiştir.
Web5’i kullanıcılar için dijital kimlik oluşturmaya olanak sağlayan bir sistem olarak tanımlamıştır.
Ayrıca veriler üzerindeki kontrolün tamamen kullanıcıda olacağını belirtmiştir.
Bugün bazılarına göre internet mobil cihazlarla birlikte artık web4 dönemine girmiştir.
Bilgi almanın ve diğer insanlarla konuşmanın temel yolu olarak görülen mobil cihazlar, web4 dönemini başlatmıştır.
Web5 nedir daha iyi anlaşılması için web4’ün temel yaklaşımına da bakmak gerekir.
Örneğin artık mobil cihazlar ile birlikte bilgiye her yerden ulaşmak mümkündür.
Önceki nesillerin yaptığı gibi masaüstü bilgisayarlara veya dizüstü bilgisayarlara gerek yoktur.
Birçok kişiye göre bilgi erişiminin mobil teknoloji ile hızlanması web4’ü yaratmıştır.
Web5 Nedir ve Arkasında Kim Var?
Web5 nedir dedikten sonra sıra web5’in arkasındaki ekibin kim olduğu sorusundadır.
Web5’in arkasındaki ekibi Twitter’ın eski CEO’su ve şu anki Square CEO’su Jack Dorsey yönetmektedir.
Ayrıca Dorsey finansal altyapı oluşturmada Bitcoin teknolojisini kullanan The Block’un da kurucusudur.
The Block, Bitcoin merkezli yeni bir merkeziyetsiz web kurulacağını ve bunun web5 olacağını duyurmuştur.
Web5 üzerinde çalışmalar yapan TBD Block’un yan kuruluşudur ve web5 nedir sorusuna açıklayıcı bir yanıt vermiştir.
TBD’ye göre web5 mevcut web’in yani web2’nin Bitcoin gibi kripto paralarla birleşimidir.
Başka bir deyişle blockchain teknolojisi ile web işlevselliğinin birleştiği noktadır.
Web5 Nedir ve Nasıl Çalışır?
Web5 nedir daha iyi anlamak için çalışma sistemine de bakmak gerekir.
Web5’in ana çekirdek yapısında DWN’ler yani Merkeziyetsiz Web Node’lar vardır.
Bu merkeziyetsiz web node’lar kullanıcılar arasında dağıtılmış bir eşler arası ağ oluşturmaktadır.
DWN’ler farklı bilgisayarlarda olacağı için bilgi paylaşımı ve doğrulaması da farklı node’lar üzerinden olacaktır.
Web5 nedir ve nasıl çalışır diye merak edenler DWN sistemini iyi anlamalıdır.
Kullanıcılar arasında dağıtılacak DWN’ler sayesinde sunucular artık merkezi bir yerde toplanmayacak ve kontrol otoritesi dağıtılacaktır.
Dolayısıyla artık kullanıcılar Google veya Facebook gibi üçüncü taraflara güvenmek zorunda kalmadan da birbirleriyle etkileşime girecektir.
Ayrıca kullanıcılar DWN’lerini kontrol ettikleri için verilerini herkese açık hale getirip getirmemeye kendileri karar verecektir.
Bu nedenle veriye ulaşım için kullanıcının erişim izni vermesi gerekecektir.
Veriler default olarak özel durumda olacak ve uygulamalarda otomatik olarak bu özellik çalışacaktır.
Web5 sisteminde kimlik tanıma için DID’ler yani Merkezi Olmayan Tanımlayıcılar çalışmaktadır.
Bu tanımlayıcılar kendi kendine egemen kimlikler oluşturmada kullanılacak temel bir bileşendir.
Sistemde kombinasyon sayesinde merkeziyetsiz kimlikler oluşturulacak ve artık üçüncü tarafa gerek kalmayacaktır.
DID blockchain ile bağlantı kuracak ancak bilgiler blockchain’de yer almayacaktır.
Eşsiz DID tanımlayıcıları kendi kendini kontrol eden ve kullanıcılar tarafından oluşturulan bir yapıya sahiptir.
Dolayısıyla web5 nedir anlamak için DID yapısının da anlaşılması gerekir.
DID bir anlamda kullanıcıların kimlikleri üzerinde sahipliklerini sürdürmelerine olanak tanımaktadır.
Kimlik doğrulama yaparken kimlik bilgisi dışında kullanıcı özelliklerini de kullanmaktadır.
DID üzerindeki özellikler “self-egemen kimlik hizmetleri” yani SSIS adı verilen tek bir kavram yaratmaktadır.
Ortaya çıkan bu birleşim ise kullanıcıların dijital kimlik üzerindeki gerçek sahipliğini kanıtlamaktadır.
Web3 ve Web5 Karşılaştırması
Web5 nedir daha iyi anlamak için web3 ile arasındaki temel farklılıkları iyi anlamak gerekir.
Bugün birçok web kullanıcısı, web5 ile web3’ün aynı vizyona sahip olduğu yanılgısına sahiptir.
Web3 uygulamaları Ethereum gibi halka açık blockchain’lerde akıllı kontrat üzerindedir.
Diğer bir ifadeyle web3 aslında merkeziyetsiz uygulamalar veya dApp’ler olarak adlandırılmaktadır.
Web3 için blockchain tabanlı merkeziyetsiz ağ denilebilir.
Web5 ise blockchain tabanlı olmayan ancak DWN’ler ile iletişim kurabilen merkeziyetsiz web uygulamaları içermektedir.
Bu durum ise web5’in blockchain’lerden bağımsız olarak bir eşler arası geçiş ağı oluşturulmasını sağlamaktadır.
Web5 ile birlikte DWN’lere kaydedilen verilerin kontrolü kullanıcıya ait olmaktadır.
Web3’te ise durum farklıdır ve eşler arası ağ sistemi ile veriler IPFS’li merkeziyetsiz ağ veya dağıtılmış dosyalar üzerinde depolanmaktadır.
Web5 Ne Zaman Genel Kullanıma Sunulacak?
Web5 projesi şu anda hala devam eden açık kaynaklı çalışmadır.
Web5 nedir sorusuna doğrudan yanıt verecek olan ekibin projenin ne zaman çıkacağı ve nasıl kullanılacağı konusunda biraz daha zamana ihtiyacı vardır.
Ancak kısa süre önce TBD’den sorumlu Mike Brock tarafından web5’te token yatırımlarının olmayacağı belirtilmiştir.
Şimdi bunu açıklığa kavuşturalım millet: Web5’te yatırım için herhangi bir token olmayacak, teşekkürler.
— Mike Brock (@brockm) 10 Haziran, 2022
İhtiyaç Duyulan Merkeziyetsiz İnternet Web5
Web5 nedir sorusu için internetin bir sonraki sürümü yani merkeziyetsiz internet demek mümkündür.
Henüz hayata geçmemiş olsa da yakın zamanda web tarayıcılarının bir sonraki sürümü olması beklenmektedir.
Web5 uzun yıllardır üzerinde çalışılan açık kaynaklı bir projedir.
Fikrin yaratıcıları ve arkasındaki ekip geliştirme çalışmalarına devam etmektedir.
Proje tamamlandığı zaman göreceği talebe oranla günlük hayatın bir parçası haline gelecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Web5 nedir?
Web5 nasıl çalışır?
Web3’ün bir geleceği var mı?
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
