Proof of Reserve nedir ve nasıl çalışır sorularına yanıt arayanlar ve Merkle Tree nedir bilgi sahibi olmak isteyenler doğru adrestedir.
Bu yazıda PoR ve Merkle Tree hakkında merak edilen tüm sorulara yanıt vereceğiz.
Bilindiği üzere geçtiğimiz yıl kripto para dünyası bir hayli zor zamanlar yaşamıştır.
Art arda gelen FTX iflası, Three Arrows Capital ve Celsius olayları bazı kullanıcıları piyasadan uzaklaştırmıştır.
İşte bu yazıda PoR odaklı merkezi borsaların ekosistem güvenlerini nasıl tazelediklerini inceleyeceğiz.
Kripto para dünyasında yaşanan kritik olayları erkenden duymak ister misiniz? BeInCrypto Trading ekibi olarak sizleri Telegram grubumuza davet ediyoruz. Gelin siz de topluluğumuza katılın ve tüm sorularınızı uzman kadromuza sorun. Piyasa hareketleri ve alınması gereken tüm önlemlerden ilk siz haberdar olun.
- Merkle Tree (Ağacı) Nedir?
- Proof of Reserve Nedir?
- Proof of Reserve Nedir ve Merkle Tree (Ağacı) Nasıl Çalışır?
- Proof of Reserve Nedir, PoR Modelinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
- Proof of Reserve: Denetimler
- Şirket Rezervleri Nasıl Doğrulanır?
- Proof of Reserve İyi Bir Geleceğe Sahip Mi?
- Sıkça Sorulan Sorular
Merkle Tree (Ağacı) Nedir?
Proof of reserve nedir ve nasıl çalışır daha anlamak adına önce Merkle Tree (Ağacı) nedir onu anlamak gerekir.
Kriptografi ve bilgisayar biliminde bir tür veri doğrulama şekli olan Merkle Trees büyük veri kümelerinde oldukça hızlı ve güvenli çalışmaktadır.
Bunun yanında verilerin tutarlılığını da test etmeye yarayan bir sisteme sahiptir.
Söz konusu Merkle Tree kavramı hash trees veya binary hash trees şeklinde de kullanılmaktadır.
Kavramda yer alan hash kısmı leaf nodes yani yaprak node’ları yerine kullanılmaktadır.
Buradaki hash bir çeşit şifreleme işlemini yansıtmaktadır.
Şu an için biraz karmaşık gelebilir ancak söz konusu kavramlar detaylı olarak ele alınacaktır.
Konuyu özetlersek hash trees, yaprak node’ların bir araya gelmesi ve eşleşmesi ile bir node birlikteliği oluşturmaktadır.
Bunu anladıktan sonra Proof of Reserve nedir sorusunun yanıtını çok daha iyi anlayacağız.
Merkle ağaçlarının “tepesinde” tek bir node kalana kadar bu eşleşmeler devam etmektedir.
Merkle Tree veya Merkle Ağacı Nedir: Örnek
Eşleşmeler sonrasında geriye kalan son node, Merkle root yani kök node olarak ifade edilir.
Daha iyi anlaşılması için bir örnek:
- Verileriniz var (A, B, C, D)
- Veriler bir hash ile eşleşir H(A), H(B), H(C), H(D)
- Ardından H(A,B) ve H(C,D) şeklinde hash çifti oluşur
- Son olarak veriler bir Merkle root(kök) ile H(A,B,C,D) olarak özetlenir.
Örnekteki A,B,C,D verileri işlemler, hesaplar, kripto para bakiyeleri veya node yerine kullanılmıştır.
Dört farklı leaf node’tan yani dört yapraktan oluşan ağaçtaki işlemler her boyuttaki Merkle Tree için uygulanabilir.
Bitcoin bugün tamamı bir tek blokta olacak şekilde yüzlerce ve hatta binlerce işlem yapabilmektedir.
İşte tüm bu bloklar aynı şekilde “Merkelize” olmaktadır.
Yani tek bir Merkle root yalnızca 32 byte’lık bir veri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Dolayısıyla Merkle root node tüm bu işlemleri 32 byte ile özetlemektedir.
Bir işlemin orijinalliğini doğrulayabilmek için kullanıcıların yalnızca bir hash (işlem ID/leaf node) doğrulaması gerekmektedir.
Eğer bir işlem herhangi bir şekilde değiştirilirse ana node ve Merkle root ile birlikte son hash’i de değiştirir.
İşte bu yüzden Merkle ağaçları dışarıdan müdahalelere karşı korumalıdır.
Dolayısıyla bu onu veri gerçekliğini doğrulamada mükemmel bir yöntem yapmaktadır.
Proof of Reserve Nedir?
Gelelim Proof of Reserve nedir veya PoR nedir sorusunun yanıtına:
PoR merkezi kripto para borsalarının emir defterlerini ve bilançolarını gizli tutmaya yarayan mekanizmadır.
Aslına bakılırsa bu kripto para dünyasının ruhuna aykırıdır.
Proof of Reserves kripto para tutan ve rezervleri halka açık tasdikler oluşturan gözetim şirketlerinin bir uygulamasıdır.
Sistem kripto para borsalarındaki kullanıcı bakiyelerinin bir PoR ile eşlemesi şeklindedir.
Diğer bir ifade ile doğrulanabilir bir denetim uygulaması, merkezi kripto para rezervlerini kamuya açık ve şeffaf bir hale getirmektedir.
Bugün birçok ülkede için muhasebe ilkeleri arasında dijital paralara ait yeterli bir kısım yoktur.
Ayrıca söz konusu birçok denetim tekniği dijital varlıklara uygulanamayacak özelliktedir.
Dolayısıyla bugün hep bir ağızdan Proof of Reserve nedir ve nasıl çalışır diye sorulmasının en büyük nedeni bu boşluktur.
Celsius, Three Arrows Capital ve FTX iflası gibi fesih veya iflas etmiş merkezi borsalar ciddi likidite krizleri yaşamıştır.
Bazı CEX’lerin şeffaflıktan yoksun olmaları piyasadaki birçok kişinin para kaybetmesine neden olmuştur.
Bu kayıplar hem bireysel hem de kurumsal yatırımcı ile alacaklılar için geçerlidir.
Yani merkezi borsaların bankalar tarafından çekilen mevduatlara dayanamaması onları iflası sürüklemiştir.
Şayet bugün bir şirket PoR modelini kullanıyorsa bu, dijital varlıkları gerçekten elinde tuttuğunu gösterir.
Yani kullanıcıları istedikleri zaman ve hiçbir sınırlamaya tabi olmadan bakiyelerini çekebilmektedir.
Ayrıca Proof of Reserve genellikle wrapped token’lar ve stablecoin’ler için de geçerlidir.
Her iki durumda da bir şirket veya servis tarafından bu varlıklar gözetime tabidir.
Bu şekilde hesaplanan her varlık için 1’e 1 oranında senet veya hisse gösterilmektedir.
Öte yandan bugün CEX’lerin çoğu kullanıcı varlıklarını ne kadar koruduklarına dair pek de şeffaf değildir.
İşte bu yüzden yakın zamanda bu model kullanıcı bakiyelerinin korunmasında önemli ve etkili bir araç olacaktır.
Proof of Reserve Nedir ve Merkle Tree (Ağacı) Nasıl Çalışır?
Merkle Tree sayesinde verilerin yeniden hesaplanmasına gerek yoktur.
Bu şekilde sistem büyük veri kümelerini direkt olarak kendisi doğrulamaktadır.
Ayrıca verinin “kanıtını” kendisinden ayırarak sabitlemektedir.
Bugün bir Merkle Tree hash, matematiksel özelliklerini koruyorsa, kendisine karşı müdahaleye kapalıdır.
Sistemdeki bir veri kümesinin tamamlanması olumlu bir dönüş ile son bulmaktadır.
Proof of Reserve altında yatan fikir, yatırılan kripto paraların gerçek hesap bakiyelerini yansıttığını doğrulamaktır.
Yani kullanıcı paralarının başkalarınca harcanmasının önüne geçilmek istenmektedir.
Leaf node’ların kullanıcıların gerçek hesaplarını temsil ettiğini ve Merkle köklerinin de bunları gerçek zamanlı olarak tuttuğunu düşünün.
Özetle Proof of Reserve nedir sorusuna merkezi kripto para borsalarında kullanıcı bakiyelerini kontrol eden denetçi yanıtını vermek mümkündür.
Diğer bir ifade ile borsaların ne kadar rezerv sakladıklarını doğrulayan ve kullanıcılarına ne kadar borçlu olduklarını gösteren bir yöntemdir.
Söz konusu Merkle Tree ile işlevsel hale gelen PoR modeli veri doğrulamanın güçlü bir yoludur.
Bu yöntem, daha önce kırılan güven ortamını, kullanıcıların kendi bakiyelerini kontrol etmeleri ile yeniden canlanacaktır.
Ayrıca Merkle Tree tüm eşsiz kimlikleri ve hesap bakiyesi özetlerini saklayabilmektedir.
Bu şekilde yapılan birden fazla doğrulama herhangi bir üçüncü taraf onayını da kolayca sağlamaktadır.
Proof of Reserve Nedir, PoR Modelinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Proof of Reserve nedir ve ne değildir daha iyi anlamak için avantajlarına ve dezavantajlarına bakmak gerekir.
PoR sistemi, finansal açıdan halka güven sağlamaya yöneliktir.
Şirketlere özdenetim sayesinde güven kazanma taahhüdü sağlar.
Ayrıca rezerv kanıtı denetimleri ile merkezi bir şirketin veya hizmetin fonları bir karşı tarafın gözetimine taşıyamayacağını da garanti eder.
Proof of Reserve denetimi her ne kadar güven yaratmanın harika bir yolu olsa da, belirli limitlere veya dezavantajlara sahiptir.
Sonuçta FTX iflası ile yaşanan düşüş ortadadır.
Yükümlülükler bir şirketin başka taraflara mesela bir alacaklıya karşı sorumluluklarıdır.
Bunun en bariz örneği ise ödenmesi gereken borçlardır.
Bazı durumlarda ise yükümlülük kullanıcı parasını veya alacaklı teminatını içermektedir.
Ancak söz konusu Proof of Reserve denetimi bu noktada bir ödeme gücü değildir.
Şirketin ödenmemiş kredileri veya sigortalı yatırımcıları, iflas durumunda ikinci öncelikli pozisyondadır.
Diğer bir ifadeyle büyük yatırımcıların şirket varlıkları üzerindeki ilk paya sahip olmaları ve önce onların kayıplarının telafisi anlamına gelmektedir.
Dolayısıyla hedeflenen PoR > yükümlülük kanıtı veya Proof of Liabilities => ödeme gücü şeklinde olmasıdır.
Son olarak da borsalar bu rezervleri ihtiyaç halinde iken kullanabilmektedir.
PoR sistemi ile tasdik edilen fonlar yalnızca belirli zamandaki rezervleri garanti eder.
Diğer bir ifade ile borsalar denetim sonrasında kullanıcı fonlarını hareket ettirebilmektedir.
Buradaki tehlike, bir borsanın rezervlerini kanıtlayabilmesi adına borç para alıp, iflas ettikten sonra iade etmesidir.
Bu tür on-chain analizler zordur çünkü borsalarda çok sayıda açıklanmayan cüzdan olacaktır.
Bunun da ötesinde şirketler birbirleriyle ödenmemiş hesapları tutacaktır.
Bu, bireylerin hem rezervleri hem de yükümlülükleri kanıtlamasını daha zor hale getirecektir.
Proof of Reserve: Denetimler
Finans alanında sağlam bir denetim şu üç özelliğe sahip olmalıdır:
- Denetçi, tüm müşteri mevduat kayıtlarını alabilmeli
- Denetleme tarihi ve saati itibariyle eldeki toplam itibari ve dijital paranın müşteri yükümlülüklerini karşılamaya yeterli olduğunu doğrulama yeteneği
- Şirketin iddia ettiği paranın gerçekten de sahibi olduğunun kanıtı
Proof of Reserve denetimleri nispeten basittir ve süreci kısaca şöyledir:
- Bağımsız bir üçüncü taraf üzerinden kullanıcının borsadaki bakiyelerinin anonimleştirilmiş anlık görüntüsü alınır.
- İkincisi kullanıcıların eşsiz kimlikleri ve hesap bakiyeleri hash edilerek hesaplanır.
- Denetçi sonuçları bir Merkle ağacında toplar ve bir Merkle root üretir.
- Daha sonra bu denetçi şirketin zincir üzerindeki varlıkları tutan adresleri fiilen kontrol ettiğini kanıtlayan dijital imzalarını toplar.
- Eşlik edilen dijital imzalardaki bakiye ile Merkle ağacından keşfedilenler uyuşursa, platformun tüm müşteri varlıklarının rezervine sahip olduğu kanıtlanır.
Şirket Rezervleri Nasıl Doğrulanır?
Proof of Reserve nedir ve nasıl kullanılır anladıktan sonra artık şirket varlıkları için doğrulama nasıl yapılır bir bakalım.
Henüz daha gelişim aşamasında olsa da şirket fonlarının PoR ile doğrulanmasının çeşitli yolları vardır.
Bu noktada bireysel kullanıcılar platform rezervlerinin doğrulanması için talimat verebilmektedir.
Örneğin hem Kraken hem de Gate.io rezervlerini doğrulamak adına web sitelerini kaynak rehber gösterir.
İçerikleri:
- Eşsiz kullanıcı ID’lerini elde etme rehberi
- Denetimleri kontrol etme yöntemi
- Kontrol edilmiş kullanıcı ID’lerinin ve bakiyelerin anlık görüntüsünü almak
Şayet Proof of Reserve ile çalışan merkezi bir borsada hesabınız varsa, bireysel kullanıcı için talimat verip vermediklerini kontrol etmelisiniz.
Eğer şirket bireysel kullanıcılara yönelik bir kanıt göstermiyorsa, Nansen gibi hizmetler üzerinden kuruluşların rezerv kanıtlarını görebilirsiniz.
Nansen’in resmi Twitter hesabındaki açıklaması:
“@nansenportfolio ile tüm token işlemlerini takip edebilmek ve Proof of Reserve sonuçlarını göstermek için büyük borsalarla çalışıyoruz”.
Nansen oldukça ünlü merkezi borsaların, DeFi hizmetlerinin, DAO’ların ve fonların kapsamlı bir listesine sahiptir.
Söz konusu listede Binance, Kucoin, Huobi, dYdX ve benzeri birçok yüksek profilli şirket yer almaktadır.
Ayrıca Coin Metrics’in yönetim kurulunda yer alan önemli isim Nic Carter, PoR tasdiklerini yürüten kuruluşlar listesini sunmaktadır.
Listedeki kategoriler:
- Kripto para borsaları
- Lending kurumları
- Duyurular/ Planlananlar
- Kısmi Doğrulama yapılanlar
- Stablecoin/ Etp sunanlar
- Proof of Assets – Varlık kanıtı (karşılık gelen yükümlülük yok)
Proof of Reserve İyi Bir Geleceğe Sahip Mi?
Proof of Reserve nedir sorusuna yanıt verip Merkle ağaçlarını tanıttıktan sonra artık sıra modelin geleceğindedir.
Bugün söz konusu kripto para şeffaflığının geleceği parlak gözükmektedir.
Şu anda bile Chainlink gibi projelerde merkeziyetsiz oracle ağlar ile Proof of Reserve sunulmaktadır.
Üstelik bunlar hem zincir içi hem de zincir dışı rezervler için sunulmaktadır.
Dahası gelişmekte olan bir uygulama olduğundan denetim hizmeti almak isteyenlerin sayısı gün geçtikçe artabilir.
Şu anda çoğu muhasebe uzmanı geniş bir alana sahip olan ve karmaşık gözüken dijital varlık platformlarına eğilmiyor.
Dolayısıyla tüm bunlar bu niş endüstriye olan ihtiyacı körüklüyor.
Merkle Tree ve Proof of Reserve nedir sorularına yanıt olacak detaylı bir inceleme okudunuz.
Son olarak PoR’un endüstri çapında kullanılması bazı yasal düzenlemelerin de önüne geçebilir.
Deyim yerindeyse böyle bir iç-tüzük ile merkeziyetsizlik ahlakının korunması mümkündür.
Üstelik tüm bu bahsettiklerimiz web3 için de bir potansiyel destek demektir.
Hepinize bol şans!
Sıkça Sorulan Sorular
Proof of Reserve nedir?
Kripto paralarımı nasıl kontrol ederim?
Kraken borsası denetleniyor mu?
Proof of Reserve ile çalışan borsaların avantajı nedir?
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
