Layer 2 coinler, Layer 1 coinleri sonrasında hayatımıza girmiş Layer 2 teknolojisi sayesinde oldukça dikkat çekmeye başlamıştır.
Blockchain teknolojisinin giderek gelişmesi ancak bazı ihtiyaçlara cevap vermeye zorlanmaya başlaması Layer 2 protokollerini ortaya çıkarmıştır.
Kripto paraların teknik özelliklerine aşina kişiler bu ihtiyaçların güvenlik, merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirlik olduğunu tahmin edeceklerdir.
Günümüzde en hızlı blockchain’ler bile bu üç konu hakkında kendilerini geliştirmeye çalışmaktadır.
Layer 2 coinler de işte bu sorunları çözmek için ortaya çıkmış kripto paraları ifade eden bir kavramdır.
Çünkü Layer 1 blockchain’leri; güvenlik, merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirlikten birini feda etmek zorundadır.
Bunu da blockchain’in verimli çalışması adına yaparlar.
Bitcoin ve Ethereum, bu tür Layer 1 blockchain’lere örnek verilebilir.
Layer 2 coinler de üç unsurdan fedakârlık yapmamak adına ortaya çıkmıştır.
Bununla birlikte Layer 2 sayesinde artan blockchain verimliliğinin, teknolojinin adaptasyonuna yardımcı olacağı düşünülmektedir.
Her ne kadar amaç bu olsa da pratikte Layer 2 coinler için de iş zor görünmektedir.
Layer 2 teknolojisi ve Layer 2 coinler için hazırladığımız bu rehberimiz ile tüm detayları inceliyoruz.
Layer 1 Blockchain Nedir? Layer 1 Coinleri Neden Verim Sorunu Yaşıyor?
Layer 2 coinler ne işe yarıyor açıklamadan önce Layer 1 kavramını anlamakta fayda var.
Layer 1 herhangi bir kripto para ekosisteminin temelidir.
Örneğin Bitcoin ve Ethereum’u düşünelim.
Bu kripto paralardaki mutabakat mekanizması işlemlerin teyit ve kayıt edilmesini sağlar.
Bu da proof-of-work veya proof-of-stake gibi mekanizmalar ile yapılır.
Bitcoin ve Ethereum, proof-of-work mekanizmasına bağlı iken Solana ve Avalanche gibi blockchain’ler proof-of-stake mekanizmasını kullanır.
Bu blockchainler, kendi ekosistemlerinde ana zincir konumunda oldukları için Layer 1 kategorisine girerler.
Yani Layer 1 kategorisindeki bir blockchain’de işlemler o blockchain’de işlenir ve tamamlanır.
Bunun karşılığında ise işlem ücretleri blockchain’in yerel token’ları üzerinden kesilir.
Layer 1 üzerinde kripto para piyasasındaki her türlü işlem yer almaktadır.
Bunlara örnek olarak para transferleri, trading ve NFT aktivitelerini sayabiliriz.
Aynı zamanda Layer 2 coinler Layer 1’in üzerine inşa edilmiştir.
Dolayısıyla Layer 1, gerçekten de adı ile uygun olarak, bir temel görevi görmektedir.
Hal böyle olunca Layer 1 coinler üzerindeki yük ve işlem hacmi her geçen gün artmaktadır.
Bunun sonucunda da hız sorunları yaşanırken işlem ücretleri artmaktadır.
Dolayısıyla Layer 1’ın temel sorunu, yukarıda bahsettiğimiz güvenlik, ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik üçlüsünü bir arada değerlendirememesidir.
Layer 1 Coinleri İçin Hangi Çözümler Masada?
Layer 1 coinler öncelikle ölçeklenebilirlik problemini çözmeye odaklanmıştır.
Bunun için de genellikle üç ana yöntem benimsenmiştir.
Bunlar sharding, blok boyutunu artırmak ve mutabakat protokolünün değişimi olarak bilinmektedir.
Mevcut uygulamaların her biri, Layer 1 coinleri içerisinde bulunan verim sorunluluğuna farklı bir çözüm getirmektedir.
İlk olarak sharding’i ele almak uygun olacaktır.
Zira Layer 1 coinleri içindeki ölçeklenebilirlik sorunu için en potansiyel vaadeden çözüm olarak görülmektedir.
İsminden de anlaşılacağı üzere, sharding blok’ları daha küçük parçalar haline getirme yöntemidir.
Böylece bir blockchain’deki parçalama, hesaplama ve depolama görevleri bölümlere dağıtılır.
Bunun sonucunda işlem hızı yükselir.
Çünkü her bir node, kendi bölümü veya parçasıyla ilgili verileri depolayacaktır. Bu da verilerin hesaplanma yükünü azaltacaktır.
Blok boyutunu artırmak ise bir diğer çözümdür.
Buradaki mantık her bir bloğun bir işlem kapasitesine sahip olmasından çıkar.
Dolayısıyla blok boyutu artırıldığında, her bir blokta daha fazla işlem yapılabilecektir.
Bunun sonucunda da blockchain’deki toplam veri boyutu artacaktır.
Bitcoin Cash (BCH) de bu yöntem sonucu ortaya çıkmış bir kripto paradır.
Blok boyutunu korumak isteyenler ile artırmak isteyenler arasındaki fikir ayrılığı sonucu, 8 MB’lık blok boyutuna sahip BCH piyasaya sürülmüştür.
Bu yöntem içerisinde her ne kadar işlem kapasitesi artsa da, artan veri boyutu madenciler için sorun yaratmaktadır.
Çünkü madenciler de veri indirirler.
Ne kadar veri olursa yeni madenci katılımı da o kadar zor olacaktır.
Bunun sonucunda merkeziyetsizlik özelliğinin kaybolacağından endişe edilmektedir.
Mutabakat protokolü değişimi için ise Ethereum üzerinden örnek verelim.
Ethereum, kullanıcılarının güvenlik ve merkeziyetsizlik özelliklerinden faydalanabilmelerini amaçlamaktadır.
Ancak yavaş işlem hızı ve çok yüksek gas fee’leri ile kötü üne sahiptir.
Hatta bu nedenle Ethereum 2.0 güncellemesi kapsamındaki Merge adlı bir proje ile proof-of-work mekanizmasını bırakmayı hedeflemektedir.
Böylece enerji ihtiyacı azaltılırken hız ve ölçeklenebilirlik de artabilecektir.
Bitcoin’in de buna benzer girişimleri bulunmaktadır.
Örneğin Lightning Network, Bitcoin’in Layer 2 protokolü olarak bilinmektedir.
Layer 2 Coinler Öncesinde Layer 1 Coinleri Tanıyalım: Hangi Örnekler Verilebilir?
Layer 2 coinler nedir anlayabilmek için Layer 1 coinleri hangileri bilmek faydalı olabilir.
Bitcoin, Ethereum, Solana ve Avalanche haricinde de çok ünlü Layer 1 coinleri piyasada mevcuttur.
Layer 2 coinler listemize geçmeden önce Layer 1 coinleri için şu örnekleri inceleyebiliriz:
- Cardano
- Binance Coin
- Near Protocol
- Cosmos
- Algorand
Cardano (ADA): En Eski Layer 1 Coinleri Arasındaki İsim
Cardano, 2015 yılında Charles Hoskinson tarafından kurulmuş bir blockchain’dir.
2017 yılında lansmanını yapan Cardano, proof-of-stake mekanizması ile çalışmaktadır.
Blockchain’in ana hedefi merkeziyetsiz uygulamaların (dApp) geliştirilmesi için, proof-of-work ağlarına nazaran daha veirmli bir platform olmaktır.
Bu kapsamda çok varlıklı kayıt defterleri ve teyit edilebilir akıllı kontratları kullanır.
Cardano, kendi NFT ve DeFi platformlarına sahip bir Layer 1 blockchain’i olarak da bilinmektedir.
Bu kapsamda daha ucuz, hızlı ve etkili bir kripto para ekosistemi sunmayı hedeflemektedir.
Binance Coin (BNB): Binance’ın Layer 1 Coinleri ile Buluştuğu İsim
BNB, Binance, Binance DEX ve BNB Chain üzerinde kullanılan bir kripto paradır.
Özellikle Binance borsasındaki trading işlemlerinde indirim sağlanması ile bilinmektedir.
Bununla birlikte Binance üzerinde gerçekleştirilen ICO ve benzeri lansman etkinlikleri için de BNB kullanılmaktadır.
Deflasyonist bir modele sahip olan BNB, düzenli olarak yakılmaktadır.
Layer 2 coinler öncesinde incelediğimiz Layer 1 coinleri listesinde yer almasının nedeni üzerinde bulunduğu blockchain’dir.
BNB Chain, Layer 1 blockchain’leri arasında yer almaktadır.
Binance Smart Chain ve Binance Chain’in birleşmesi ile ortaya çıkan bu blockchain ile Binance’ın Layer 1 blockchain’in bir nevi yeniden lansmanı yapılmıştır.
Bununla blockchain’in BNB ile bağlanması ve böylece merkeziyetsizliğin güçlendirilmesi hedeflenmiştir.
Near Protocol (NEAR): Sharding İçeren Layer 1 Coinleri Arasında Yer Alıyor
Nisan 2020’de lansmanı yapılan NEAR, kullanılabilirlik ve ölçeklenebilirlik için tasarlanmış bir Layer 1 blockchain’idir.
Aynı zamanda parçalanmış olması ve proof-of-stake mekanizması ile çalışması ile bilinmektedir.
NEAR, Nightshade adlı teknoloji ile birlikte proof-of-stake ve sharding teknolojilerini birleştirmektedir.
Böylece NEAR blockchain’i sınırsız bir şekilde ölçeklenebilmektedir.
Üstelik, bu gerçekleştirilirken güvenlik ve merkeziyetsizlikten ödün vermemektedir.
NEAR üzerinde aynı zamanda Aurora Network adlı bir ağ bulunmaktadır.
Ethereum ile uyumlu çalışan bu ağ sayesinde varolan Layer 1 ağları ile birlikte çalışılabilirliğin artırılması planlanmıştır.
Eski Google mühendisi Illia Polosukhin ve Microsoft geliştiricisi Alexander Skidanov NEAR projesinin fikir babalarıdır.
Bu da Layer 1 coinleri içerisinde NEAR’ı dikkat çeken bir proje haline getirmiştir.
Cosmos (ATOM): Blockchain’lerin İnterneti
“Blockchain’lerin İnternetini yaratma” hedefiyle yola çıkan ATOM, ölçeklenebilirlik ve birlikte çalışabilirliğe odaklanmaktadır.
Bu kapsamda ATOM’un ana hedefi blockchain’lerden oluşan bir ekosistemde bu iki unsurun sorunsuz çalışmasını sağlamaktır.
Proof-of-work mekanizmalarının yarattığı yavaşlık, pahalılık, ölçeklenemezlik ve çevresel zararlara dikkat çeken proje proof-of-stake ile çalışmaktadır.
Dolayısıyla dApp geliştiricileri için daha az karmaşık ve zor bir sistem oluşturulmaktadır.
Blockchain 3.0 olarak da bilinen proje basit altyapı sağlamak adına modülerlik üzerine çalışmaktadır.
Modülerlik sayesinde halihazırda var olan kodlar ile ağ dizaynı da mümkün hale getirilmektedir.
Öte yandan ölçeklenebilirliğin iyileştirilmesi için de çalışmalar devam etmektedir.
Algorand (ALGO): Bitcoin’e Tepki Olarak Çıkartılan Layer 1 Coinleri Arasında
Layer 2 coinler nedir incelemeden önce bakacağımız son kripto para ALGO olacaktır.
Merkeziyetsiz ve blockchain tabanlı bir ağa sahip olan ALGO, birçok farklı uygulamayı desteklemek için oluşturulmuştur.
Güvenli, ölçeklenebilir ve verimli bir sistem yaratmayı hedefleyen ALGO, Haziran 2019 tarihinde lansmanını yapmıştır.
ALGO’nun fikir babası Profesör Silvio Micali işlem hızı ve verimini artırmak için ALGO’yu tasarlamıştır.
Elbette bu noktada Bitcoin ve diğer yavaş blockchain’lere bir tepki olarak ortaya çıktığını söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu kapsamda ALGO’da madencilik yapılamamakta ve daha düşük işlem ücretleri alınmaktadır.
Dolayısıyla ALGO da proof-of-stake mekanizması ile çalışan, Ethereum uyumlu bir blockchain’dir.
Layer 2 Coinler Neden Ortaya Çıktı? Layer 2 Neleri Düzeltiyor?
Layer 2, mevcut bir blockchain üzerine kurulu ikinci bir protokole verilen addır.
Bu katman, Layer 1 içinde yer alan işlem hızı ve ölçeklenebilirlik problemlerini çözmek için oluşturulmuştur.
Layer 2, ana chain olarak kabul edebileceğimiz Layer 1’den bağımsız hareket eder.
Bir başka deyişle, işlemler ve bu işlemlerin işlenmesi Layer 1’e tam olarak bağlı değildir.
Bu nedenle Layer 2 protokollerine “off-chain” tabiri de kullanılmaktadır.
Bu off-chain çözümler birçok avantaj bulundurmaktadır.
Bunlardan ilki ana chain’in herhangi bir yapısal değişikliğe uğrama zorunluluğunun bulunmamasıdır.
Aynı şekilde, Layer 2 coinler ağ güvenliğinden ödün vermeden yüksek işlem gücüne ulaşabilirler.
Layer 2’nin varlığı sayesinde, Layer 1’de yürütülecek işlemlerin çoğu bu ikinci katmana geçirilmektedir.
Dolayısıyla bir iş bölümü ortaya çıkmaktadır.
Örneğin, Layer 1 güvenliği sağlarken Layer 2 işlem hızını artırabilir.
Layer 2 çözümleri kendi içinde de farklı kategorilere ayrılmaktadır.
Bunlar sidechain, plasma chain, durum kanalı (state channel) ve rollup chain olarak bilinir.
Bunları şu şekilde detaylandırabiliriz:
Sidechain:
Sidechain aynı Layer 2 gibi, Layer 1 arayüzünden bağımsız bir şekilde çalışmaktadır.
Bu protokollerin kendine ait doğrulayıcıları ve mutabakat mekanizmaları vardır.
Böylece yeni blok ekleyebilirler.
Plasma Chain:
Sidechain’e benzer bir şekilde kendi mutabakat mekanizmaları bulunur.
Aynı zamanda Ethereum blockchain’inde sıkça kullanılmaktadır.
Bir plasma chain Ethereum üzerinde Layer 2 zincirler inşa etmek için bir çerçeve sunar.
Bu kapsamda her blok, Ethereum’daki bir akıllı kontrata atanır.
Durum Kanalı (State Channel):
Bu tür kanallar aracılığıyla kripto paralar Layer 1 üzerindeki bir akıllı kontrata gönderilir.
Çok imzalı bu akıllı kontratlar sayesinde iki taraf arasında bir bağlantı oluşturulur.
Böylece Layer 2 üzerinde yapılan ödemeler tamamlandığında kayıtları Layer 1’de yapılır.
Rollup Chain:
Bu tür chain’ler işlemleri biriktirir.
Bununla birlikte, belirli aralıklarla işlemlerin özetleri kriptografik bir şekilde toplanarak Layer 1’de saklanır.
Bu chain türü kendi içinde Optimistic Rollup ve Zero-Knowledge Rollup olarak ikiye ayrılır.
Optimistic Rollup kişilerin dürüst, işlemlerin tartışmalı olduğunu varsayar.
Zero-Knowledge ise detaylara girmeden bir teyit sunar.
Layer 2 Coinler Hangileri?
Layer 2 coinler, Layer 2 protokollerinde yer alan kripto paraları tanımlamaktadır.
Bu kategori altında birçok kripto paranın lansmanı yapılmıştır.
Loopring, OMG Network, Optimism, Arbitrum ve Immutable X, Layer 2 coinleri için örnek gösterilebilir.
Loopring (LRC): Layer 2 Coinler Arasında Öncü İsim
LRC, Layer 2 coinler arasında önde gelenler içerisinde yer almaktadır.
ERC-20 tabanlı token, merkeziyetsiz borsalar geliştirmek için Ethereum üzerinde oluşturulmuştur.
Bu kapsamda LRC, merkezi ve merkeziyetsiz borsalar arasında trading’i sağlamak için kullanılmaktadır.
LRC Ağustos 2017 tarihinde ICO’su yapılan ve Aralık 2019 tarihinde Ethereum ağına katılmıştır.
Birçok avantajı bulunan LRC, merkezi ve merkeziyetsiz borsaları hibrid bir şekilde birleştirirken iki tarafın da avantajlarını tutmayı amaçlamaktadır.
OMG Network (OMG): Sidechain Kullanan Layer 2 Coinler Arasında Yer Alıyor
Layer 2 coinleri arasındaki bir diğer isim de OMG’dir.
OMG, işlem hızı ve düşük maliyet hedefleri çerçevesinde çalışmaktadır.
Ethereum ağında çalışan OMG, ERC-20 token’larını, Ethereum mainnet’e göre daha hızlı ve ucuza transfer etmektedir.
Eskiden OmiseGo olarak bilinen OMG, bir sidechain yapısı kullanmaktadır.
Böylece birçok off-chain işlemini bir arada toplayıp tek bir işlemde ve Ethereum üzerinde teyit edebilmektedir.
Bu yönü ile Ethereum’u saniyede binlerce işlem yapabilecek şekilde ölçekleyebilmektedir.
Optimism (OP): Optimistic Rollup Kullanan Layer 2 Coini
Optimism, Ethereum üzerinde tasarlanmış Layer 2 coinleri arasındaki başka bir isimdir.
Diğer birçok Layer 2 coini gibi Optimism de ölçeklenebilirlik sorununu çözmeyi hedeflemektedir.
İsminden de anlaşılacağı üzere optimistic rollup mekanizması ile çalışmaktadır.
Böylece işlemler Optimism’e kaydedilir ancak Ethereum üzerinde güvenlikleri sağlanır.
Optimism, basitlik, faydacılık, sürdürebilirlik ve optimizm prensipleri çerçevesinde kurulmuştur.
Optimism Vakfı tarafından idare edilen Optimism, en büyük ölçeklenebilirlik çözümleri arasında kabul edilmektedir.
Arbitrum: Gizlilik Odaklı Layer 2 Coinler Arasındaki İlk İsimlerden
Arbitrum, Ethereum üzerinde kurulmuş bir diğer Layer 2 coinidir.
Diğer Layer 2 coinler gibi hız ve ölçeklenebilirliğe odaklanırken, gizliliği için de katmanlar eklemektedir.
Aynı zamanda düşük verimlilik ve yüksek maliyetler gibi eksiklikleri de gidermeye çalışmaktadır.
Arbitrum, Ethereum üzerine gönderilen işlemleri toplu bir şekilde kaydetmektedir.
Burada doğru sonuç elde etmek için Ethereum ağından yararlanırken, ucuz ve ölçeklenebilir bir side chain de kullanılmaktadır.
Immutable X (IMX): NFT Trading’i Yapabileceğiniz Layer 2 Coinler Arasında
IMX, NFT trading’i için ortaya çıkmış Layer 2 coinleri arasında yer almaktadır.
Hatta bu coinler arasındaki ilk isim olarak bilinmektedir.
IMX, Ethereum’un düşük ölçeklenebilirlik, kötü kullanıcı deneyimi, likidite azlığı sorunlarına odaklanmaktadır.
Bu kapsamda IMX hızlı trading ve yüksek ölçeklenebilirlik imkanlarını sunmaktadır.
Ayrıca bu imkanlar NFT minting ve trading’i sırasında sıfır gas fee ile daha çekici kılınmaktadır.
Hem bu imkanlar hem de kullanıcı ve varlık güvenliğinden ödün vermek istemeyen IMX, Zero-Knowledge Rollup çözümünü kullanmaktadır.
Sonuç
Layer 2 coinleri, Layer 1 içerisinde yer alan birtakım sorunların çözümü için ortaya çıkmıştır.
Layer 1 özellikle ölçeklenebilirlik, merkeziyetsizlik ve güvenlik konusunda sorunlar yaşamaktadır.
Özetle, Layer 1 coinleri, işlevlerini devam ettirebilmek için bu üç unsurdan birini feda etmek zorundadır.
Layer 2 coinler ise Layer 1 üzerine inşa edildiği için bu tür bir fedakârlık içermezler.
Günümüzde birçok gelecek vaadeden Layer 2 coini bulunmaktadır.
Ağırlıklı olarak işlem hızı ve ölçeklenebilirliğe odaklanan bu projeler, çözüm açısından farklılık gösterirler.
Rollup’lar, sidechain’ler ve diğer farklı çözümler ile Layer 1’in eksiklikleri giderilmeye çalışılmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Layer 2 Coinler mi Layer 1 Coinleri mi Daha Çok Kazandırır?
Layer 2 Coinler Güvenli mi?
Trusted
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
