Daha fazla görüntüle

XTZ Coin Nedir? 2021 Tezos Başlangıç Rehberi

8 mins

XTZ coin nedir sorusu sık sık gündeme gelmektedir. Bu yazıda XTZ coin nedir ve ne için kullanılır gibi soruların cevaplarına değinilecektir.

Kripto paraların ilk yıllarında blockchain gelişimi üzerine ciddi emekler sarf edilmiştir. Bu dönemde elde edilen kazanımlar ortaya çok sayıda hard fork çıkartmıştır. Sadece Bitcoin’e ait 105 adet hard fork varken bunlardan 74’ü halen aktifliğini korumaktadır.

İşte bu noktada blockchain forking problemlerini ortadan kaldırabilmek adına piyasaya Tezos blockchain’i çıkmıştır.

Tezos’un (XTZ coin) diğerlerinden farkı nedir diye soracak olursanız, farklı güncelleme mekanizmalarından (hard fork’lardan) koruyabilmek adına kendini güncelleyen bir mekanizmaya sahip olmasıdır. Bu da Tezos’un ana özelliğini oluşturmaktadır.

Tezos (XTZ) Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

xtz coin nedir

Tezos projesi 2014 yılında, Bitcoin’den yaklaşık 5 yıl sonra, başlamıştır. Evli bir çift olan Arthur (CTO) ve Kathleen (CEO) Breitman ailesi tarafından geliştirilen bu proje ilk başlarda hareketli birkaç yıl geçirmiştir. Hemen ardından Breitman çifti tarafından Tezos’u dağıtabilmek adına Dynamic Ledger Solutions (DLS) adlı bir start-up (girişim) kurulmuştur.

Tezos projesi başlamadan önce Arthur ve Kathleen’ın birçok önemli iş deneyimi olmuştur. Arthur dünyanın en büyük banklarından Morgan Stanley ve Goldman Sachs için bir zamanlar analist olarak çalışmıştır. Ayrıca kendi kendine gidebilen arabaların geliştirilmesine de katkı sağlamıştır.

Eşi Kathleen ise çok uluslu bir danışmanlık holding’i olan Accenture, Wall Street Journal, Bridgewater Associates hedge fonu ve son olarakta R3’te deneyim kazanmıştır. Kathleen son çalıştığı yerde ileri düzeyde dağıtılmış veri tabanları teknolojisi ile ilgilenmiştir.

Hem teknik hem de finansal tarafı kapsayan böylesine etkileyici birer deneyim sahibi çift 2014 yılında bir kripto para çıkartabilmek için kolları sıvamıştır. Bu kapsamda kripto para piyasasının ihtiyacı olan Tezos’un piyasaya sürülmeye hazır olması DLS’nin yaklaşık üç yılını almıştır.

Temmuz 2017’de projeyi finanse edebilmek amacıyla bir ICO ( İlk Coin Teklifi ) başlatılmıştır. Breitman çiftinin iş dünyasında sahip oldukları geniş network’leri ICO sırasında oldukça işlerine yaramıştır. ICO ile 66.000’i BTC’de ve 361.000’i ETH’de olmak üzere toplam 232 milyon dolar fon toplanmıştır.

Tezos ICO’su blockchain dünyasında fonlama rekorları kırmıştır. Varlık piyasaya sürüldükten kısa bir süre sonra DLS merkez üssünü İsviçre’ye taşımış ve Tezos Foundation adını almıştır. İkili bunun ardından hem projeyi yürütmeye hem de Tezos blockchain’i ile ilgili tüm fikri mülkiyet haklarını satın almaya odaklanmıştır.

XTZ Coin Nedir?

Gelin şimdi XTZ coin nedir sorusuna daha yakından bakalım. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Tezos’un altında yatan ana fikir oldukça önemlidir. Tezos’un ana hedefi XTZ token oylaması yoluyla kendisini güncelleyebilecek bir blockchain yönetişim sistemi oluşturmaktır.

XTZ stakeholder’ları, ağdaki kurala göre, yazılımın otomatik olarak güncelleme yapıp yapmaması adına oy kullanma yetkisine sahip olacaklardır. Bu sayede bir hard fork sonrası ortaya çıkabilecek uzlaşmaz farklılıklar büyük ölçüde minimalize edilmiş olacaktır.

Blockchain ekosisteminde Tezos’a benzer bir proje daha önce hiç yapılmamıştır. Bunun sebebi on-chain ve off-chain yönetişimlerin henüz daha yeni yeni farklılığa kavuşmuş olmasıdır.

Dolayısıyla Tezos aslında daha çok yeni nesil blockchain’lere benzemektedir. Bu kapsamda önceliğini bir kripto para olmaya adamışken bir yandan da akıllı kontratlar çalıştırabilen bir blokchain haline gelmiştir.

Tezos (XTZ) Nasıl Çalışır?

XTZ coin nedir sorusuna açıklık getirdikten sonra artık Tezos’un nasıl çalıştığı sorusuna sıra gelmiştir. Tezos blockchain’in çalışma modeli Liquid Proof-of-Stake’tir (LPoS). Aslında birkaç farklı ince düzenlemeyi barındıran bir çeşit Proof-of-Stake modelidir.

Tezos bu model sayesinde ağın kendini otomatik olarak güncellemesini sağlamaktadır. Tezos, geniş ağ işlevlerini kopyalayarak bunlara kendi ağında yer vermiştir. Ayrıca bu yöntem Ethereum, Solana, Algorand, Avalanche, Polkadot ve diğer birtakım akıllı kontratları içeren blockchain’ler tarafından da kullanılmaktadır. Bu özellikler birer dApp haline getirilip web arayüzü üzerinden kullanıcıların hizmetine sunulmuştur.

XTZ stakeholder’ları arasında fonlarını özel akıllı kontratlar aracılığıyla kilitlemeyi seçenlere ağda oy kullanma hakkı verilmektedir. Bu süreç ise “baking” olarak adlandırılmaktadır. Minimum 8.000 XTZ stake edildikten sonra bu işlem artık bir metafor olarak baking kelimesi ile tabir edilmektedir.

Tezos Baking işlemi aslında Tezos ağındaki işlemlerin doğrulanmasına verilen bir isimden ibarettir. Ayrıca bu baking sürecini kendisi yapmak istemeyen stakeholder’ların bunu diğer baker’lara yaptırma şansları da bulunmaktadır (tıpkı stake havuzlarında olduğu gibi). Bu yetkilendirme karşılığında, dolaşıma yeni girmiş XTZ token’larından belirli paylar almaktadırlar.

Baker’ların güvenilirlik seviyeleri, 10 tane farklı ölçeğe göre hesaplanarak kullanıcıların takdirine sunulmaktadır. Ayrıca kullanıcılar fonlarını istedikleri zaman istedikleri baker’a aktarmakta özgürdür. Eğer Tezos blockchain’i iki parça halinde anlatacak olursak bunlar:

  • Protokol: Yeni teklifleri değerlendirmek üzere shell’e gönderilmiş olan kod.
  • Shell: İşlemleri doğrulayan, otomatik oylama başlatan ve Stakeholder oylaması sonucuna göre güncellenen kod.

Tezos Oylama Süreci

XTZ coin nedir sorusunu açıklamaya devam ediyoruz. Şimdi de Tezos’da oylama temelini oluşturan dört farklı periyot ele alınacaktır. Bu süreçlerin her biri yaklaşık 23 gün arayla gerçekleştirilmektedir:

  1. Önerge süreci: Bir baker’ın yeni bir teklif talebi oluşturmasıyla başlamaktadır.
  2. Keşif süreci: Bir oylama sürecinden geçer ve baker’ın teklifi %80’lik bir çoğunluğa ulaşması halinde bir üst aşamaya geçilir.
  3. Test aşaması: Yapılacak güncellemenin uygunluğunu kontrol etmek üzere bir fork üzerinde 48 saat boyunca çalıştırılır.
  4. Onay oylaması: Baker güncelleme teklifinin uygulanması adına testing sonrası yeniden %80’lik bir çoğunluk oyu gerekir.

Baker’lar için işin güzel tarafı bunun karşılığında ödeme almalarıdır. Eğer yaptıkları bu güncelleme talepleri kabul görür ve uygulanırsa akıllı kontratlar aracılığı ile ağdan ödeme talep edebilmektedirler.

Tezos akıllı kontratlarının tamamı bir stack-based (sıralı) talimat serisi olan gömülü Michelson programlama dili ile hazırlanmaktadır. Bu sayede akıllı kontratların görev icrasını durdurmak söz konusu değildir. Ancak sonrasında, LIGO kodları yardımı ile, bu akıllı kontratlar çok daha kullanıcı dostu olmuştur.

Tezos’u Ethereum’dan Farklı Kılan Nedir?

XTZ coin nedir sorusunun yanıtını daha detaylı şekilde anlayabilmek adına Tezos’un diğer ağlardan (özellikle Ethereum’dan) farklı olan tarafları iyice kavramamız gerekecektir. Tezos’un birçok açıdan Ethereum’a benzediği düşünülmektedir.

ETH 2.0 güncellemesi ile birlikte artık ağda PoS modeli kullanılacaktır. Bu sayede madencilerin yerini birtakım onaylayıcı alacaktır. Bu noktada Tezos’un kayda değer farkı ise on-chain yönetişim katılımında Ethereum’a nazaran çok daha kolay ve şeffaf olmasıdır.

Ethereum ağı ise forum tartışmalarından tutun da on-chain protokol oylamalarına kadar farklı bir model takip etmektedir. Çoklu on-chain protokolleri yanında off-chain yönetişim protokollerini de kullanarak karma bir modelden faydalanmaktadır.

Tezos’un on-chain özelliği tamamen aerodinamik bir yönetime sahiptir ve oldukça sağlamdır. Bununla birlikte Tezos cüzdanı sayesinde baking işlemi başlatmak, bir kripto para borsası aracılığı ile XTZ token oto-seçiminden çok daha basittir.

Ethereum blockchain’inde aylık yeni dApp sayısı: State of the DApps

Üstelik Tezos en başından beri bir PoS modeli kullanmaktadır. Bu sayede herhangi bir güncellemeden (ETH 2.0 gibi) geçmek zorunda değildir. Bu da sisteminin daha oturmuş olduğunu gözler önüne sermektedir. Ancak son olarak Ethereum ağının Tezos’a göre birkaç yıl daha eski olması, onu çok daha zengin ve çok daha yüksek sayıda dApp sahibi bir ekosistem yapmıştır.

Tezos dApp Ekosistemi Ethereum’un Gerisinden Gelmektedir

Ethereum esasen Bitcoin gibi madencilik modelli bir sisteme sahiptir. Tezos her ikisinden de farklı olarak staking ve varlık biriktirmek adına kullanılan bir kripto paradır.

Tezos ağının şu anda sahip olduğu dApp sayısı 42’dir. Bu dApp’ler ise 5 blockchain oyunu, 16 DeFi protokolü, 3 NFT marketplace, 3 kripto para borsası ve diğerlerini içermektedir.

Tezos’un en popüler dApp’i, otomatik bir piyasa yapıcısına (AMM) sahip olmayan, QuipuSwap merkeziyetsiz kripto para borsasıdır. Bu kapsamda Uniswap’a benzer şekilde işlemektedir. Ancak trading hacmi açısından Uniswap ile kıyaslandığında bir milyonun altında kalan işlem hacmine sahip olduğu görülmektedir.

xtz coin nedir
QuipuSwap geçmiş etkinliği: DappRadar

Her ne kadar Tezos’un akıllı kontrat piyasasında Ethereum kadar payı bulunmasa da piyasadaki birtakım ağır toplar onu tercih etmektedir. Örneğin gayrimenkul devi Elevated Returns, 2019 yılı içerisinde, 1 milyar ABD Dolar’ı değerindeki varlığını tokenize ederken Tezos blockchain’i kullanmıştır.

Ardından günümüze kadar olan süreçte Tezos başka büyük şirketlerin de tercihi olmuştur. Bu şirketlerin başlıcaları şunlardır: Ubisoft, Groupe Casino, Société Générale, Red Bull Racing Honda ve Smartlink.

Tezos son zamanlarda İsviçre finans sistemi kanadında büyük ilgi uyandırmıştır. Tezos’un sistemini oldukça etkileyici bulan Inacta, Crypto Finance AG ve InCore Bank bundan yararlanmak istemektedir.

Tezos FA2 token standartları İsviçre’liler tarafından varlık tokenizasyonu için kullanılacaktır. Ayrıca kara para aklama ve varlık yönetimi sürecini kolaylaştırmak adına da kullanım kararı alınmıştır.

Tezos Tokenomics ve Fiyat Tahmini

Şayet Aralık 2018’de 1000 dolarlık XTZ (Tezos yerel kripto parası ve yönetişim token’ı) sahibi olanlar 4 Ekim 2021’de bunları sattılar ise 24.000 dolar kazanç sağlamışlardır. Tezos bu süreç boyunca düzenli bir şekilde yukarı yönlü hareket etmiştir.

Ancak zaman zaman düşüşler de yaşamıştır fakat bu düşüşler yatırımcılar için birer alım fırsatı haline gelmiştir.
XTZ coin nedir sorusunu cevapladığımıza göre artık XTZ fiyat hareketliliğine bakmamızın zamanı gelmiş demektir.

XTZ fiyat hareketlerinin son 2 yılı: TradingView

Tezos (XTZ) şu anda 6.5 ​​milyar dolarlık piyasa değerine karşılık yaklaşık 743.8 milyarlık dolaşım arzı bulundurmaktadır. Ancak, XTZ token’ları BTC gibi deflasyonist değillerdir. Tezos bunun yerine bir enflasyon fonlama modelini kullanmaktadır. Daha öncesinden de belirttiğimiz üzere baker’ların onaylanıp-uygulanan teklifleri için ödeme talep etme hakları vardır.

Bu durum yeni basılmış token’ların dolaşım sonrasında da değerlerini koruyabilecekleri anlamına gelmektedir. Başka bir deyişle, çok sayıda token’ın sahip olduğu geleneksel enflasyonist modelin aksine Tezos için durum daha farklı ilerlemektedir. Bu enflasyon riskini aşmak adına her bir stakeholder (tek bir XTZ sahibi olsa bile) teklifler üzerinde oy kullanma hakkına sahiptir.

Teklifler sonrası alınan güncelleme kararlarının ardından protokol yeni coin basımına geçmektedir. Ancak stake edilmiş Tezos sayısında herhangi bir azalma olmaması için bunlardan bazıları orantılı olarak ağdaki staker’lara dağıtılmaktadır.

Buna paralel şekilde Tezos’un kullanmış olduğu model de token değerinde bir azalmaya yol açmamaktadır. Bu durum baker’ların ağı geliştirmeye ve XTZ coin stake etmeye devam etmeleri adına önemli bir teşvik olarak görülmektedir.

Bu şekilde etkili bir enflasyonist fonlama modeli, Tezos’un kendi kendini çok kolay bir şekilde finanse etmesini sağlamaktadır. Umarız XTZ coin nedir sorusunun yanıtı artık netlik kazanmaya başlamıştır.

XTZ token holder’larının kimler olduğunu merak ediyorsanız bunlar şu şekilde ayrılmaktadır. Tüm bu XTZ token’larının %80’lik kısmı ilk teklifler sırasında satılmıştır — Tim Draper ve Polychain Capital. Geriye kalan %20’lik pay ise DLS ve Tezos Vakfı arasında dağıtılmıştır.

XTZ Coin Nereden Alınır ve Nerede Stake Edilir?

XTZ coin nedir sorusu gibi nereden satın alınır ve nerede stake edilir soruları da sık sık gündeme gelmektedir. Piyasadaki büyük çaplı tüm kripto para borsalarından web cüzdanları aracılığıyla XTZ coin satın almanız mümkündür.

Bunların başında Binance , Huobi Global, FTX, OKEx, Mandala, Kraken, eToro, CEX.io ve Bitpanda yer almaktadır. Staking ödülleri kazanabilmek konusunda tercih edilmiş kripto para borsalarının büyüklüğü de önemli bir rol oynamaktadır. Bu kapsamda en güzel yol Coinbase veya Binance üzerindeki web cüzdanlarını kullanmanız olacaktır.

Örneğin Binance kullanıyorsanız XTZ coin’leri Binance hesabınız olan cüzdanınıza yatırmanız ve burada hold’lamanız yeterlidir.

Coinbase için de süreç aynı şekilde işlemektedir ancak yalnızca ABD kullanıcıları tarafından kullanılabilmektedir. Şayet daha yüksek güvenlikli bir kripto para cüzdanı kullanmak istiyorsanız, o zaman Ledger donanım cüzdanları sizin en iyi seçeneğiniz olacaktır.

Ayrıca bu donanım cüzdanları farklı özelliklere de sahiptir. Bu özelliklerin başında XTZ token hold’larken staking yetkilerinizi devredebiliyor olmanızdır. Donanım cüzdanlarına bu imkanı tanıyan uygulama ise Ledger Live olarak adlandırılmaktadır.

XTZ Coin Almaya Değer Mi?

İlk ICO lansmanı sırasında Breitman çiftinin dahil olduğu iç anlaşmazlık yetkisiz bir menkul kıymet satışı iddiası ile dava edilmiştir. 3 yıllık dava sürecinin sonunda ise 25 milyon dolar değerinde bir anlaşma yapılmıştır. Arthur Bieman’ın Şubat 2021’de vakfa dahil olması ile birlikte Tezos Foundation artık sorunu aşmış gözükmektedir.

Ancak bunun ne kadar süreceğini veya kalıcı bir kırgınlık yaratıp yaratmayacağını bilmek henüz mümkün değildir. İlerleyen süreçlerde problemin yeniden alevlenme ihtimali dahilinde Tezos’un kendini yenilediğini kim iddia edebilir ki?

Ancak en son sağlanan finansal ortaklıklar da göz önüne alındığında İsviçre bankalarına göre Tezos riske değer bir yatırım olarak gözükmektedir. Artık XTZ coin nedir sorusunu yanıtlamış bulunmaktayız. Umarız hepiniz için aydınlatıcı bir metin olmuştur. Bol şans!

Türkiye’deki en iyi kripto para platformları | Mart 2024

Trusted

Sorumluluk Reddi

Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.

hasan-coskun.png
Hasan Coşkun
Hasan Coşkun 2016 yılından itibaren kripto para alanında yatırımcı ve trader olarak yer alıyor. Kadir Has Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri ve Yeni Medya bölümünde eğitim görüyor. Eğitimi sırasında aldığı dersler arasında “Cryptocurrency and Blockchain” ve “Search Engines and Algorithm” gibi alanına yönelik spesifik dersler de bulunuyor. 2020 yılından itibaren BeInCrypto TR ekibinde Kripto Para Okulu editörü olarak yer alan isim; kripto para, blockchain teknolojisi ve dijital medya ile...
READ FULL BIO
Sponsor
Sponsor