Rug Pull Nedir? Bir Kripto Para Dolandırıcılık Yönteminin Anatomisi

Rug pull dolandırıcılığı, kısaca kötü niyetli proje geliştiricilerinin yatırımcı fonlarıyla birlikte ortadan kaybolmasına denir. Bu tür bir kripto para dolandırıcılığı, projededeki tüm fonların bir anda çekilmesiyle gerçekleşir. Sonuç olarak projede likidite kalmaz ve bu da söz konusu kripto para projesinin coin değerini sıfırlar. Bununla birlikte kripto para dünyasının merkeziyetsiz yapısı, rug pull sonrası geliştiricilerin izini sürmeyi zorlaştırır. Tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi bugün kripto para dünyasında da yatırımcıların yüksek kar hevesleri sömürülebiliyor. Dolandırıcıların sık kullandıkları yöntemlerden biri olan rug pull nedir ve nasıl çalışır gelin hep birlikte bir göz atalım.

Kripto Parada Rug Pull Nedir?

Rug pull, kripto para projelerinde aniden ve beklenmedik bir şekilde geliştiricilerin tüm yatırımcı fonlarını çekerek projeyi kapatmalarına denir. Genellikle geliştiricilerin bir token’ı veya başka bir varlığı tanıtırken yatırımcıların ilgisini çekebilmek için abarttıkları projelerde sık görülür. Geliştiriciler, yatırımcıların token satın almalarına kadar bekledikten sonra bir anda fonlarla birlikte ortadan kaybolurlar.

Bu dolandırıcılık genellikle yatırımcıların ve sektör analistlerinin daha yakından bakıp projeye dair yorum yapmalarına fırsat vermeden hızlıca gerçekleştirilir. Sonuçta uzmanların bu tür projelerin yalnızca aldatmacadan ibaret olduğu ve hiçbir zaman gerçek bir değere sahip olamayacaklarını fark etmesi zor değildir.

DeFi Dolandırıcılığını Anlamak

DeFi endüstrisi henüz nispeten yeni olmasına rağmen para kazanmak için çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Bununla birlikte kötü niyetli aktörlerin kripto paranın dijital doğası sayesinde, saadet zinciri yürütme şansı vardır.

Şubat 2023’te yayınlanan Chainalysis yıllık suç raporunda, DeFi dolandırıcılıklarının değerini 2022’de 5.9 milyar dolar olarak açıklamıştır.

Sık görülen dolandırıcılık tüleri arasında romantizm, yatırım, taklit, hediye ve NFT dolandırıcılıkları yer alırken, romantizm dolandırıcılığına dahil olanlar, ortalamada en yüksek miktarı yatıranlardan oluşur.

Bugün sosyal medya kötü niyetli aktörlere, kripto para hakkında bir dolandırıcılığı fark edebilecek kadar bilgisi olmayanlara hitap etme şansı tanımaktadır. Dolandırıcıların temel hedefi olan dikkat çekmeden geniş bir kitleyi ulaşmada sosyal medya kullanımı oldukça etkilidir. Bazı durumlarda ünlü kişilerin sosyal medya hesaplarını hack’lemek, kripto para dolandırıcılarının onları taklit etmesine ve kitlelerine ulaşmasına olanak tanımaktadır.

Kripto para dolandırıcılığı, yatırım dolandırıcılığı şemsiyesi altına girmektedir. 2022 yılında piyasaya sürülen tokenların %24’ü birer pump ve dump planı olarak görülmüştür. Bu noktada token yaratıcıları yaklaşık 30 milyon dolar kar elde etmiştir.

Ülkeden ülkeye değişen kripto para düzenlemeleri, kötü niyetli kişiler için kripto para alanını adeta bir para kazanma yolu haline getirmektedir. Ancak sahte kripto para projelerini nasıl tespit edeceğinizi bilirseniz ve yatırım kararı verirken bunlara karşı tetikte olursanız mağdur olma olasılığınız azalacaktır.

Rug Pull Dolandırıcılığı Nasıl İşler?

Bir kripto para varlığını merkeziyetsiz bir borsada (DEX) listelemek minimum inceleme ile ücretsizdir. Dolandırıcı geliştiriciler bu durumdan faydalanarak yatırımcıları soyabilmek için pump ve dump planlarını uygularlar.

Bir kripto para rug pull dolandırıcılığı üç temel bölümden oluşur. İlk olarak, proje geliştiricileri Telegram kanalları, Twitter, Discord, YouTube ve diğer sosyal medya platformlarındaki kripto para influencer’ları ile projeyi abartırlar. Bu tür kampanyaların bir özelliği de varlığın faydasına çok az odaklanılarak verilen cesur vaatlerdir.

İkinci kısımda, yatırımcılar hızlı bir şekilde zengin olma fırsatı sunduğuna ikna olduktan sonra fonlarını projeye yatırırlar. Üçüncü ve son kısımda, geliştiriciler kripto para dolandırıcılıklarını üç şekilde gerçekleştirebilirler:

1. Likidite kaldırma: Proje geliştiricileri likidite havuzundaki her şeyi çekerek varlığın fiyatını sıfıra indirir. Likidite çekme olarak da bilinen bu yöntem, en popüler DeFi dolandırıcılıklarından biridir.
2. Damping: Burada, yaratıcılar token’larını hızlı bir şekilde satarlar ve arz fazlası yaşanması fiyatı büyük ölçüde düşürür. Genellikle pump ve dump şeması olarak da adlandırılan bu dolandırıcılık, sosyal medyada heyecan yaratmayı ve optimum sayıda insanı yatırım yapmaya ikna ettikten sonra pozisyondan çıkmayı içerir.
3. Satış emirlerinin sınırlandırılması: Bu dolandırıcılık akıllı kontratlar yazılırken gerçekleştirilir. Kontrat, başkalarının token’larını satmasını yasaklar ve satış yapabilecek tek taraf olarak yaratıcıları bırakır. Daha sonra en uygun pozitif fiyat hareketini bekler, token’larını satar ve kalan yatırımcıları hiçbir değeri olmayan token’ları ellerinde bırakırlar.

Proje yaratıcıları ortadan kaybolduğunda, kripto para düzenlemesinin eksikliği ve sektörün çoğunluğunu tanımlayan takma adlar göz önüne alındığında, izlerini sürmek zor olabilir. Proje geliştiricilerinin iyi bilindiği durumlarda bile, düzenleyici bir çerçevenin olmaması nedeniyle mağdurlar yasal tazminat talep etmekte zorlanabilir.

Bir Projede Rug Pull Yaşanabileceği Nasıl Anlaşılır?

Ne aradığınızı bildiğinizde, potansiyel bir rug pull dolandırıcılığını fark edebilirsiniz. Böylece riskli bir projeye yatırım yapmaktan kaçınabilirsiniz. İşte dikkat etmeniz gereken beş ana husus:

1. Anonim Geliştirici Ekibi

Meşru bir projedeki geliştiriciler, güven vermek adına projeye bir yüz ararlar. Bulduklarında ise yatırımcılara güven vermeleri adına ücret öderler. Dolandırıcılık sonrası ortadan kaybolabilmek adına asıl geliştiriciler anonim kalırlar. Ayrıca kendilerini önceki projelerine bağlayan bir şey olmadığı için de başka bir dolandırıcılık yapabilirler.

Bazı geliştiriciler, meşru görünen ancak daha fazla incelemeye dayanamayan sahte geçmişler sağlayabilir. Sağlanan bilgiler diğer bağımsız kaynaklarla doğrulanamıyorsa, projenin bir aldatmaca olma ihtimali yüksektir.

2. Projenin Topluluk Etkileşimleri

Halıyı çekmeye (rug pull) niyetli projeler genellikle sosyal medyada hevesliymiş gibi davranıyor. Bunun için Twitter ve Discord’daki Telegram sohbetlerindeki konuşmalara daha yakından bakın. Eğer moderatörler kritik sorular soran konuşmaları sınırlama eğiliminde ise, tatmin edici cevaplar veremeyeceklerini biliyor olabilirler.

Ayrıca bazı sohbetler doğal görünmeyebilir. İnsanlar genellikle sadece yüksek kar oranlarını ve topluluk üyeleri arasındaki düşük katılımları tartışır.

3. Denetim Eksikliği

Merkeziyetsiz borsalarda (DEXs) listelenmeye yönelik düşük gereklilikler, token arzından önce bir denetimi zorunlu kılmıyor. Dolayısıyla bu da yatırımcı koruma önlemlerinin adeta isteğe bağlı olduğu anlamına geliyor. Ancak meşru projelerde genellikle saygın ve bağımsız bir üçüncü taraf akıllı kontrat denetimine izin verilir.

Bir projenin listelenmeden önce denetime tabi tutulmaması, istismar edilebilir hataların tespit edilemeyeceği anlamına gelir. Geliştiriciler, dolandırıcılığı yapabilmek için kullanmayı planladıkları yönteme dair güvenlik açıklarının anlaşılmaması için uğraşacaktır.

4. Zaman Kilidinin Olmaması

Daha önce de belirtildiği gibi, proje yaratıcıları satış emirlerini sınırlandırarak bir aldatmaca gerçekleştirebilirler. Bunu, yatırımcılar için likiditenin kaldırılmasını imkansız hale getiren bir kod yazarak yaparlar. Yaratıcılar, siz sizinkilere takılıp kalırken kendi token’larını satmalarına olanak tanıyan bir boşluk bırakacaktır. Bu noktada da bunları satmanın ya da kullanmanın hiçbir yolu olmayacaktır.

Gerçek projeler, likiditenin en az %95’i üzerinde bir zaman kilidi uygular. Güvenlik mekanizması, geliştiricilerin havuzdan likiditeyi kaldırarak rug pull dolandırıcılığını engeller.

5. Çarpık Token Dağılımı

Token dağılımını kontrol ettiğinizde, bir grup insanın token’ların önemli bir kısmına sahip olduğunu fark edebilirsiniz. Eğer durum buysa, fiyatı düşürebilecekleri için oldukça dikkatli olmanız gerekir. Yani eğer token’lar eşit olarak dağıtılırsa, fiyatı etkileme gücü de demokratikleşir demektir. Küçük grubun belirli bir noktada pozisyonlarından çıkmak için işbirliği yapma şansı elbette vardır. Ancak bu sadece token’ın fiyatını düşürecektir.

En Büyük 9 Kripto Para Rug Pull Dolandırıcılığı

Yıllar boyunca, rug pull dolandırıcıları birçok masum yatırımcıyı soyarak onları yüzüstü bırakmıştır. İşte kripto para dünyasındaki en büyük 9 rug pull dolandırıcılığı:

1. OneCoin

Şemanın yaratıcısı Ruja Ignatova, OneCoin’i Bitcoin katili olarak tanıtmıştır. FBI’a göre, diğer suç ortaklarıyla birlikte yatırımcıları OneCoin paketleri satın almaya ikna etmiştir. Bu doğrultuda ise en az 4 milyar dolar toplamıştır. Ruja Ignatova şu anda FBI’ın En Çok Aranan On Kişi Listesi’ndeki tek kadındır. Aşağıda Ignatova’nın 2016 yılında Londra’da OnceCoin’i tanıttığı bir video yer alıyor. Kendisinin şu anda nerede olduğu ise bilinmemektedir.

Söz konusu dolandırıcılık geleneksel saadet zinciri yapısına dayanıyordu ve coin herhangi bir blockchain’e bile dayanmıyordu. Bayan Ignatova ve ortakları, ilk yatırımcılara yeni yatırımcıların mevduatlarını kullanarak ödeme yapmıştır. Bir veritabanı girişi dolandırıcılığı ile işlemleri simüle ederek insanları ikna etmeyi başarmışlardır.

2. Thodex

Thodex, 2017’den 2021’e kadar faaliyet gösteren merkezi bir kripto para borsasıdır (CEX). Rug pull sırasında yatırımcılar 2 milyar doların üzerinde para kaybetmiştir. CEO Faruk Özer, platformdaki siber saldırıları durdurmaya öncelik verme bahanesiyle trading’i durdurmuştur. Ardından ise ortadan kaybolmuştur.

Burada kaybedilen 2 milyar doların, 2021’de rug pull nedeniyle kaybedilen fonların %90’ını oluşturduğu tahmin ediliyor. Faruk Özer bir yıl sonra Arnavutluk’ta tutuklanmıştır. Dava sonuçlandığında muhtemelen uzun yıllar hapis cezasıyla karşı karşıya kalacaktır.

3. Squid Game Token

Adını popüler Netflix dizisinden alan token, 2021 yılında Binance Smart Chain üzerine inşa edilmiştir. Basında sık yer alan proje, büyük potansiyele sahip bir meme coin olarak görülmüştür.

Altı gün içinde SQUID coin 3.000 dolardan işlem görmeye başladı. Likiditenin kaldırılması hızla gerçekleşti ve yaratıcılar yaklaşık 3.3 milyon dolar kazandı. Ardından Telegram’da hacklendiklerine dair paylaşımda bulundular. Dolandırıcılığın arkasındaki oyuncular ise hiçbir zaman tespit edilemedi.

4. Frosties

Frosties NFT yaratıcılarına, yatırımcılara stake etme özellikleri ve uzun vadeli faydalar vaat etti. Bu, NFT’lere olan ilginin yükselme eğiliminde olduğu Ocak 2022’deydi. Projenin kurucuları, Andre Llacuna ve Ethan Nguyen, 1 milyon dolarlık bir rug pull gerçekleştirmeyi başardı.

ABD Adalet Bakanlığı onları yakaladığında, kendilerine 1.5 milyon dolar kazandırması beklenen ikinci bir dolandırıcılığı başlatmak üzereydiler. USPIS Başmüfettişi Daniel B. Brubaker tutuklamayla ilgili olarak şunları söyledi:

“Bugünkü tutuklamalar, alternatif yatırım seçeneklerine ve önemli risklere kapı açan Non-Fungible-Token’ları (“NFT’ler”) içeriyordu. Bu varlıklar iyi bir anlaşma ya da zengin olmanın bir yolu gibi görünebilir ancak çoğu durumda, bu durumda da olduğu gibi, yalnızca paranızı kaybetmenize yol açar.”

5. Mutant Ape Planet NFT’leri

Aurelien Michel tarafından yaratılan MAP NFT koleksiyonu, popüler Mutant Ape Yacht Club’ın (MAYC) popülerliğinden faydalanarak yatırımcılarından 2.9 milyon dolar çaldı. Yatırımcılarına yönelik kripto para varlıklarına, çekilişlere, ödüllere ve metaverse topraklarına özel erişimler vaat edildi.

Üstelik bu Michel’in muhtemel tek soygunu da değildi. Zincir üstü verilere göre Crazy Camels ve Fashion Ape NFT’leri gibi diğerleriyle de ilişkili olabilir. Ocak 2023’te New York’ta tutuklanan isim, dolandırıcılık iddiaları ile karşı karşıya kalmıştır.

6. AnubisDAO

AnubisDAO’nun yaratıcıları Dogecoin ve Shiba Inu’nun popülaritesinden yararlandı. Bu noktada yatırımcılara hitap etmek için pazarlamalarında köpek imgelerini kullandı. İlk token satış lansmanında (ICO), projenin yalnızca bir Twitter hesabı ve bir Discord sunucusu vardı.

Projeye ait bir web sitesi, whitepaper’ı, Twitter veya Discord dışında bir varlık yoktur. Buna rağmen yatırımcılar 60 milyon dolar değerindeki ANKH token’ları satın almak için adeta sıraya geçmiştir. Anonim yaratıcıların projeden çıkmak ve tüm likiditeyi farklı adreslere taşımak için yalnızca 24 saate ihtiyacı vardı. Token’ın değeri sıfıra düştüğünde artık yatırımcılar için oldukça geçti.

7. Sudorare

SudoSwap piyasası LooksRare için bir fork olarak lanse edilmiştir. Sudorare, wETH, XMON ve LOOK staking yerine yield farming teklif etmiştir.

Proje aslında lansman öncesinde DeFi dolandırıcılığının yaygın belirtileriyle işaretlenmiştir. Gözlemciler, yüksek getirilerin, sahte takipçilerin ve tokenomics’in hepsinin, rug pull niyetli yaratıcılara işaret ettiğini belirtmiştir. Ancak bu, yatırımcıların lansman ile yaratıcıların likidite havuzlarını boşaltması arasındaki 6 saat içinde 800.000 doların üzerinde para yatırmasını engelleyememiştir. Geliştiriciler, projenin tüm çevrimiçi kanıtlarını silmiş ve ortadan kaybolmuştur, bugün hala bilinmemektedir.

8. Baller Ape Club

Bu proje, NFT’lerin sahiplerine özel ayrıcalıklar tanıyacağını ve çeşitli ödüller vereceğini iddia etmiştir. Bu noktada çeşitli çizgi film figürlerinin NFT’lerini tanıtmıştır.

Le Anh Tuan ve ortakları, yayına girdikten sonraki bir gün içerisinde havuzdan fonları çekerek birden fazla blockchain üzerinden transfer etti. ABD Adalet Bakanlığı, iddianame dosyalarında yatırımcıların yaklaşık 2.6 milyon dolar kaybettiğini belirtti. Bugün Tuan, banka dolandırıcılığı ve uluslararası kara para aklama suçlarından 40 yıla kadar hapis cezasıyla karşı karşıya.

9. Evolves Apes

Evrimleşmiş Maymunlar projesi, kanunsuz bir ülkede hayatta kalmak için savaşan benzersiz maymunlar olarak lanse edilen bir NFT koleksiyonu olarak ortaya çıktı. Yatırımcılar, Evolved Apes Clash oyununun piyasaya sürülmesini takiben artan taleple getiri sağlamayı hayal ederek NFT’leri kapmak için acele etti.

NFT projesi Evolved Apes, yöneticisi Evil Ape tarafından 2.7 milyon doların çekilmesi ile sonlandırıldı.

“Düşmanımız Evil Ape’ye karşı bir topluluk olarak savaşacağız @FightbackApes” – @MikeCryptobull

VICE için yazdığım yazı @motherboardhttps://t.co/aruPbRxjSu

– ekin (@eking0x) 5 Ekim 2021

Söz konusu rug pull öncesinde bazı sinyaller gözüküyordu. Örneğin, yaratıcıların sosyal medyadaki asgari varlığı ve resmi kanallardaki profesyonel olmayan duyuruları birer rug pull işaretiydi. Ancak çoğu yatırımcı bunu deneyimsizliğe bağlayarak geçiştirdi. Üstelik daha çekiliş kazananları ödüllerini almamıştı.

Evil Ape olarak bilinen yaratıcı, bir hafta içinde rug pull dolandırıcılığını tamamladı. Web sitesini ve resmi hesabı silerek yaklaşık 2.7 milyon dolar ile ortadan kayboldu. Yatırımcılar bir araya gelerek Fight Back Apes’i başlattı ancak proje herhangi bir başarı belirtisi göstermedi.

Bir Rug Pull Dolandırıcılığından Nasıl Korursunuz?

Yüksek ödüllere duyulan iştah, yüksek riskler almanızı gerektirir. Bununla birlikte kripto para projelerine yatırım yaparken kendinizi risklerden korunmanın birtakım yolları vardır. İşte bunlardan bazıları:

Sağlıklı Şüphecilik

Bugün karşınıza çıkacak her yatırım fırsatının meşru olmayabileceğini unutmayın. Böyle bir bakış açısı, projeyi incelemenize ve herhangi bir işareti fark etmenize olanak tanır. Ayrıca çoğu dolandırıcı, sizi daha yakından bakmaktan caydırmak için tasarlanmış gösterişli pazarlama yöntemleri kullanır.

Sabır

Örneklerden de fark edebileceğiniz gibi, lansmandan kısa süre önce veya sonra söz konusu rug pull hızlı bir şekilde sonuçlandırılır. Şayet projeyi izleme listenize alır ve gözlemlemek için zaman ayırırsanız, dolandırıcılık siz yatırım yapmadan önce gerçekleşebilir. Yani bu süreçte beklemek, proje hakkındaki şüphelerinizin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini görmeniz sağlar.

Projeyi tanıtan kişilerin verdiği aciliyet hissinin sizi etkilemesine izin vermeyin. Sonuçta çoğu dolandırıcılık projesinin, insanların geri adım atıp büyük resme bakmadan önce hızlı karar vermelerini sağlamaya çalışacağını unutmayın.

Araştırma

Potansiyel bir rug pull işaretlerini tartıştık, bunları kendi araştırma sürecinize dahil edebilirsiniz. Nelere dikkat etmeniz gerektiğini artık biliyorsunuz, bu nedenle zaman ayırın ve projeyle ilgili bilgileri daha derinlemesine inceleyin.

Örneğin, projenin bir whitepaper’ı varsa, bunu okumak ve içeriğini anlamak için zaman ayırın. Ayrıca komisyon avcısı kripto para influencer’ları tarafından satılan ve sulandırılmış versiyonlara asla güvenmeyin.

Rug Pull Dolandırıcılığına Karşı Hazırlıklı Ol

Kripto para endüstrisi para kazanmak için sonsuz olanaklar sunuyor. Bununla birlikte yatırımcı koruma yönergelerinin eksikliği, sektörün merkeziyetsiz ve anonim doğasından yararlanmak isteyenler oldukça fazla. Bu tür kişiler, yatırımcılarını dolandırma fırsatı ortaya çıktığında halıyı çekmeye (rug pull) hazırdır.

Yüksek getiri vaat eden ancak bunun nasıl elde edileceğine dair çok az dayanağı olan projelere dikkat edin. Gösterişli reklamların ötesine bakabilmek için zaman ayırın ve herhangi bir risk dikkatinizi çektiğinde dikkatlice inceleyin. Her ne kadar tüm bunlar güvende olmanız için bir garanti değilse de, bir sonraki kripto para rug pull dolandırıcılığının kurbanı olma şansınızı önemli oranda azaltacaktır.

Sıkça Sorulan Sorular

Türkiye’deki en iyi kripto para platformları | Mayıs 2024

YouHodler Keşfet →

PrimeXBT Keşfet →

BYDFi Keşfet →

Coinrule Keşfet →

BingX Keşfet →