Elliott Dalga Teorisi: Piyasa Psikolojisine Hakim Olmak

Elliott Dalga Teorisi (Elliot Wave Theory), piyasa hareketlerini psikoloji temelinde ele alan bir teknik analiz prensibidir.

Elliott Dalgası Teorisi piyasaların zaman aralıklarından bağımsız olarak belli örüntüler içerisinde hareket etme eğiliminde olduğu fikrine dayanır.

Bu örüntüler ayı trendi ve boğa trendi arasında gidip gelen piyasa hassasiyetine göre oluşmaktadır.

Teorinin amacı fiyat hareketlerinde gerçekleşmek üzere olan bir ters dönüşün noktasını tespit edebilmektir.

Böylece piyasanın tepe veya dip noktaları saptanır ve alış-satış emirleri verilebilir veya kar realize edilebilir.

Elliott Dalga Teorisinin Tarihçesi

Elliott Dalga Teorisi, Amerikalı muhasebeci ve yazar Ralph Nelson Elliott tarafından 1930’lu yıllarda ortaya çıkarılmıştır.

Ancak, popülerliği 1970’li yıllarda Robert R. Prechther ve A. J. Frost sayesinde mümkün olabilmiştir.

Elliott bu prensibi özellikle hisse senedi piyasalarından aldığı veriler ile oluşturmuştur.

Nelson Elliott’a göre piyasada gördüğümüz dalgalanmalar aslında toplum psikolojisine bağlıdır.

Öyle ki, insan duyguları, toplumsal olaylar ve kitlesel eğilimler piyasa fiyatlarını etkileme gücüne sahiptir.

Böylece Elliott, piyasaların önemli dönüm noktalarını ve bir sonraki trendi tahmin etmeye yardımcı olabilecek, tekrarlanabilir ve tanınabilir örüntülerde hareket ettiğini fark etmiştir.

Elliott, bu örüntülerin zaman veya boyut açısından zorunlu olmadığını görmüştür.

Bu değişimlerin dalgalar halinde yaşandığını tespit eden Elliott, teorisine ilk olarak Dalga Teorisi adını vermiştir.

75 yıllık bir araştırmanın ürünü olan bu teori en sonunda Elliott Dalga Teorisi adını almıştır.

Elliott Dalga Teorisi bir gösterge veya teknik değildir.

Ancak birçok piyasada döngü ve trend belirlemek amacıyla kullanıldığı için trader ve yatırımcılar tarafından tercih edilmektedir.

Elliott Dalga Teorisinin Temel Kuralları Nedir?

Elliott Dalga Teorisi, piyasadaki düşen ve yükselen fiyatları zıt yönlü olarak takip etmektedir.

Bir başka deyişle, böyle hareket eden fiyatlar aslında birbirini tamamlayıcı özelliktedir.

Bu nedenle bir düzen yakalamak üzere hareket etmektedirler.

Bir trendin yapısına bağlı olarak trader’lar, bir boğa rallisinin düzeltme aşamasının bir parçası mı yoksa eski bir trendin devamı mı olduğunu Elliott Dalga Teorisi ile takip ederler.

Trendler yükselişleri, düzeltmeler ise düşüşleri ifade ettiği için piyasa okunması ve incelenmesi kolaylaşmaktadır.

Aşağıdaki başlıklarda detaylıca açıklayacağımız üzere, tamamlanmış bir Elliott Dalgası döngüsü temelinde trend yönünde beş dalga ve ardından üç dalgalı bir karşı trend barındırmaktadır.

Piyasanın bu sekiz dalgalık döngüdeki konumuna bağlı olarak, trader’lar potansiyel dönüş noktalarını tahmin edebilir ve giriş zamanlamalarına karar verebilir.

Bu noktaya kadar açıkladıklarımız ışığında, Elliott Dalga Teorisi için temel prensipler bu nedenle şu şekilde karşımıza çıkmaktadır:

• Piyasa hareketleri bir sebebe dayalıdır. Her gelişme kendinden sonraki değişimlerin etkilenmesi için önemli veriler barındırmaktadır.
• Piyasadaki gelişmeler belli zaman dilimlerinde belli formasyonlar oluşturur. Bu formasyonların ileride tekrarlanabilme özelliği, gelecekteki değişimler için tahmin yürütme fırsatı yaratmaktadır.
• Trader ve yatırımcıların işlem kararları daha önceki ve mevcut işlemlerden etkilenmektedir. Bu nedenle yapılan işlem, bir sonraki hareketi de teşvik etmektedir.
• Piyasalar da kendi özelliklerine sahiptir. Bu nedenle değişimler her zaman aynı yönde olmaz. Ama fiyat değişimleri net bir yapısal ve dalgalı bir düzene sahiptir. Bu dalgalar belirli yöne sahiptir.

Elliott Dalga Teorisi Nelerden Oluşur?

Elliott Dalga Teorisi sekiz adet dalgadan oluşmaktadır.

1, 3 ve 5 numaralı dalgalar yükselmeyi ifade ederken, 2 ve 4 numaralı dalgalar ise düşüşü ifade etmektedir.

Bu beş dalga ana trend ile aynı yöne hareket etmektedir.

Diğer üç dalga ise ters yöne hareket etmektedir.

Temel mantık bahsettiğimiz bu dalgaların sonsuza dek daha küçük boyutlarda kendisini tekrar etmesidir.

Buna fraktal yapı adı verilir.

Elliott bu fraktal yapıyı 1930’larda bulmuş olsa da, bu yapı ancak yıllar sonra bilim insanları tarafından matematiksel olarak gösterilebilmiştir.

Her döngü bir sonraki döngünün temelini oluşturacağı için piyasanın geleceği hakkındaki tahminler bu dalgalar üzerinden yapılır.

Elliott, araştırması süresince örüntülerin kendilerinden daha büyük versiyonları oluşturmak için nasıl birleştiğini açıklamaya çalışmıştır.

Bu düşünceye göre her model, daha büyük versiyonları oluşturmak için oldukça sistematik ilerlemektedir.

Ancak, piyasa psikolojisini tanımlarken hangi trend seviyelerinden bahsedildiğinin de bilinmesi gerekmektedir.

Dalga dereceleri adı verilen bu trend seviyeleri, Elliott Dalga Teorisi içerisinde kategorize edilmiştir.

Elliott, böylece dokuz adet dalga derecesi tanımlamıştır.

Bu derecelerin hepsi zaman dilimlerine göre, kendisine özgü bir isim ile anılmaktadır:

• Subminuette: Birkaç dakikalık zaman dilimi
• Minuette: Birkaç saatlik zaman dilimi
• Minute: Birkaç günlük zaman dilimi
• Minor: Birkaç haftalık zaman dilimi
• Intermediate: Birkaç haftalık zaman dilimi
• Primary: Birkaç aydan birkaç yıl arasındaki zaman dilimi
• Cylcle: Bir yıldan birkaç yıla kadar geçen zaman dilimi
• Supercycle: 40 ila 70 yıllık bir zaman dilimi
• Grand Supercycle: Birkaç yüzyıllık zaman dilimi.

Buradaki fikir, Cycle dalgalarının Primary dalgalara bölünmesi ve daha sonra ara dalgalara bölünmesidir.

Daha küçük dereceleri oluşturan dalgalar, bir sonraki yüksek dalga derecesindeki modelin yapı taşlarını oluşturmaktadır.

Dalgalar grafikte her zaman net bir şekilde oluşmayabilir. Bu nedenle tespit edilmesi zaman zaman güç olabilir.

Elliott Dalga Teorisindeki Dalgaların Detayları

Birinci Dalga:

Beş dalganın en kısa olanıdır.

Bu dalgalar özellikle taban formasyonlarından sonra oluşursa, oldukça dinamik özellik gösterebilirler.

Bu dalgaların yarısı ana sürecin bir parçasını oluşturur.

Genellikle baskılanmış seviyelerden bir sıçrama şeklinde oluşmaktadır.

İkinci Dalga:

Bu dalga ilk dalganın taban seviyesine ulaşmadan sonlanmaktadır.

Genellikle ilk dalgadaki kazanımın büyük bir çoğunluğunu veya tümünü geri almaktadır.

Üçüncü Dalga:

Ana trend içerisinde yer alan dalgalar arasındaki en büyük ve dinamik parçayı temsil etmektedir.

Birinci dalganın tepesini geçtiği takdirde bu klasik bir geçiş olarak adlandırılır.

Alım sinyali anlamına gelmektedir.

Dolayısıyla trendi takip eden kullanıcılar boğa piyasasına tam olarak bu noktadan giriş yaparlar.

Dördüncü Dalga:

Ana trend içerisinde yer alan dalgalar arasındaki en kompleks parametredir.

Bir düzeltme veya erteleme aşaması olduğu için ikinci dalgaya benzemektedir.

Ancak yapısal olarak farklılık gösterir.

Üçgenlerin dördüncü dalga sonrasında oluştuğu gözlemlenmektedir.

Beşinci Dalga:

Birçok indikatörün fiyat hareketlerinin gerisinde kalmaya başladığı süreçtir.

Dolayısıyla bu noktanın piyasa için zirve sinyali verdiğini de söylemek mümkündür.

Aynı sebeple, çeşitli teknik analiz araçlarının negatif sinyaller göstermeleri de bu dönem içerisinde gerçekleşmektedir.

Dürtüsel Dalga ve Düzeltme Dalgaları

Elliott Dalga Teorisi, daha büyük trend ile aynı yönde ilerleyen bu beş dalgaya dürtüsel dalga (impulse wave) adını vermektedir.

Daha küçük bir ölçekte dürtüsel dalgaların her birinde yine beş dalga bulunabilmektedir.

Bu örüntü en yaygın hareket dalgasıdır (motive wave) ve bir grafikte kolayca tespit edilebilmektedir.

Dürtüsel dalga formasyonu için üç adet değişmez kural bulunmaktadır:

• İkinci dalga, birinci dalgaya oranla %100 geri çekilme gerçekleştiremez.
• Birinci, üçüncü ve beşinci dalga arasında üçüncü asla en kısa dalga olamaz.
• Dördüncü dalga üçüncü dalganın ötesine hiçbir zaman geçemez.

Bu kurallardan birinin gerçekleşmediği veya ihlal edildiği takdirde yapının dürtüsel bir dalga olmadığı kabul edilmektedir.

Bu nedenle bu tür bir senaryoda formasyonu yeniden incelemeniz gerekecektir.

Ana trendin tersi yönünde hareket eden kalan 3 dalga ise düzeltici dalga (correction wave) olarak adlandırılır.

Bu dalgaların ana amacı ise piyasayı trend yönünde hareket ettirmektedir.

Genellikle A, B, C olarak tanımlanırlar.

Düzeltici dalgaları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

A Dalgası:

Ana eğilimi düzeltme yönünde beş dalgalı formasyonun oluşması, A dalgasının başlangıcına dair en önemli sinyaldir.

Bu aşamada düzeltme yönünde işlem hacimleri de artmaktadır.

B Dalgası:

Aşağıdan yukarıya doğru seyreden trend hareketleri düşük işlem hacimleri ile adeta el ele gerçekleşmektedir.

Bu nedenle satış yapmak için son fırsat sinyalleridir.

Düzeltmenin şekline bağlı olarak yukarı hareket veya fiyatın daha önceki yüksek değerlerini test edebilir.

Öte yandan, tekrar geriye dönmeden önce fiyatın eski yüksek değerini de geçebilir.

C Dalgası:

Boğa trendinin bitmiş olduğunu onaylayan bir göstergedir.

Düzeltmenin şekline bağlı olarak her çeşit satış sinyalini ortaya çıkararak A dalgasının tabanından daha aşağı noktalara ilerler.

Üç Düzeltme Modeli Daha: Zig-Zag, Flat ve Üçgen (Triangle) Formasyonlar

Düzeltme dalgaları kendi içinde zig-zag, flat ve triangle olarak da bilinen üç ayrı modele ayrılmaktadır.

Zig-Zag:

Güçlü bir şekilde yukarı veya aşağı hareket eden A, B ve C dalgalarından oluşmaktadır.

A ve C hareket dalgaları iken B dalgası, genellikle üç alt dalga ile düzeltici pozisyonundadır.

Bu formasyonlar, önceki dürtüsel dalga formasyonlarının fiyat seviyesini önemli ölçüde düzelten bir boğa rallisindeki keskin düşüşler veya bir ayı rallisindeki ilerlemelerdir.

Zig-Zag formasyonları, iki veya üç zig-zag’ın aralarında başka bir düzeltici dalga ile bağlandığı ikili veya üçlü zig-zag olarak bilinen bir kombinasyonda da oluşturulabilmektedir.

Flat:

Alt dalgaların A, B ve C olarak adlandırıldığı 3-3-5 yapısında oluşturulan başka bir düzeltme formasyonudur.

Burada hem A hem de B dalgaları düzelticidir ve C dalgası beş alt dalgaya sahiptir.

İsmini yana doğru düz olarak hareket etmesinden almaktadır.

Teknik analizde çok fazla varyasyon ile karşılaşıldığı için bu formasyon çoğunlukla net olarak tespit edilememektedir.

Bu formasyonda bazen A düzlüğünün başlangıcından sonra B dalgasına görülebilir ve C dalgası B başlangıcından sonra sona erebilir.

Bu genişletilmiş flat (expanded flat) olarak tanımlanabilmektedir.

Bu tür modeller, piyasada daha yaygın bir şekilde bulunmaktadır.

Üçgen:

A, B, C, D ve E olarak adlandırılan ve 3-3-3-3-3 şeklinde yapılandırılan bir formasyondur.

Bu düzeltici model kuvvet dengesine işaret eder ve yanlara doğru hareket eder.

Üçgenler yanlara, yukarı düz veya aşağı düz dipli olmalarına göre simetrik, azalan veya artan olarak kategorize edilebilmektedir.

Bu formasyonda alt dalgalar ile karmaşık kombinasyonlar oluşturulabilir.

Bu nedenle üçgeni tespit etmek teorik olarak kolay görünse de, pratikte biraz zaman alabilmektedir.

Elliott Dalga Teorisi ve Fibonacci Arasındaki Özel İlişki

Fibonacci toplam serisi ilk sayı olarak 0 almaktadır.

Bir sonraki sayı, 0 rakamına 1 eklenerek elde edilmektedir.

Daha sonra, önceki iki sayı alınır ve bir sonraki sayıyı elde etmek için eklenerek bir seri üretilir.

Bu şekilde oluşturulan toplama serisi 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34’ten sonsuza kadar ilerlemektedir.

İki Fibonacci sayısının bölünmesiyle elde edilen Fibonacci oranları, piyasalardaki destek ve direnç seviyelerini belirlemek için kullanılmaktadır.

Elliott Dalga Teorisi kapsamında Fibonacci düzeltmesi, birinci trendin yeniden başlayabilmesi için düzeltmenin nerede bittiğini tespit etmek adına Fibonacci oranlarının kullanılmasıdır.

Fibonacci düzeltmeleri, bir trenddeki geri çekilmelerin derinliğini ölçmektedir.

Örnek vermek gerekirse, ikinci dalga, birinci dalga uzunluğunun %50’si kadar olabilir.

Elliott Dalga Teorisi ile birlikte kullanılan bir diğer araç ise Fibonacci uzantılarıdır.

Bu uzantılar, ilk trend içerisindeki dönüm noktalarını belirlemek için kullanılmaktadır.

Böylelikle boğa piyasasında bir düzeltme yaşanmadan önce hareket dalgasının nereye gidebileceğini gösterirler.

Ayı piyasasında ise destek seviyelerinin tespiti için kullanılırlar.

Elliott Dalga Osilatörü Nedir?

Elliott Dalga Teorisi özneldir.

Bu nedenle tecrübesiz veya tecrübe kazanmaya yeni başlayan trader’lar dalgaların nereye yerleştirileceği konusunda öznel hissedebileceğinden hüsrana uğrayabilirler.

Elliott Dalga Osilatörü (Elliott Wave Oscillator – EWP), bu tür senaryoları engellemek için oluşturulmuştur.

Bu araç ile yeni trader ve yatırımcılar piyasanın hangi dalga içerisinde olduğunu daha kolay tespit edebilmektedir.

Bu osilatör, trader’lara iki hareketli ortalama arasındaki farka dayalı olarak potansiyel fiyat hareketini tahmin eden bir model sunar.

Bu model, Elliott Wave International tarafından geliştirilen EWAVES adlı yapay zeka sistemi tarafından oluşturulur.

EWAVES yapay zeka sistemi tarafından standart Elliott Dalga Teorisi kuralları ile çalışmaktadır.

Elliot Dalga Osilatörü genellikle grafiğin altında yer almaktadır.

Osilatörün en yüksek ve en düşük değerleri üçüncü dalgayı göstermektedir.

Osilatör sıfır çizgisine geri çekildiğinde ise, o zaman dördüncü dalga olarak kabul edilmektedir.

Eğer piyasa fiyatı yeni bir aşırılık yaratır ancak osilatör bu aşırılığı gerçekleştirmez ise, bu beşinci seviyeyi gösterir.

Bu dizinin son dalgasıdır.

Elliot Dalga Osilatörü ile yapılan analizler sadece day trading yapan kullanıcılar için değil, kurumsal yatırımcılar ve türev piyasalardaki (derivative markets) trader’lar için de faydalı bulunmaktadır.

Yeni Elliott Dalga Teorisi Piyasayı Nasıl Etkiliyor?

Her ne kadar popülerleşmesi ve yaygın kullanımı için on yılların geçmesi gerekse de, temel Elliott Dalga Teorisi 1930’lu yılların bir ürünüydü.

Ancak, bu yıllara kıyasla günümüz piyasasında büyük değişiklikler meydana gelmiştir.

Bunların başında trend ve karşı trend hareketlerinin tanımındaki değişiklikler gelmektedir.

Teori aslen hisse senedi borsalarının gözlemlenmesinden türetilmiştir ancak kriptopara ve Forex gibi piyasalar daha çok değişken içermektedir.

Bugün bazı piyasalarda üç dalga hareketinin beş dalga hareketinden daha sık gerçekleştiği gözlemlenmektedir.

Bu sebepler nedeniyle trendlerin beş dalgada ortaya çıkabileceğine inanılmaktadır.

Aynı sebeple, trendi bulmaya ve grafiği analiz etmeyi çalışırken her şeyi beş dalgada yorumlamaya zorlamamak önemli görülmektedir.

Sonuç

Elliott Dalga Teorisi psikolojinin ekonomi ile olan bağını açıklamaya yardımcı olmaktadır.

Elliott’un ilkesi, piyasa döngülerinin insan doğası ve kitle psikolojisi tarafından yaratılan bir sonuç olduğunu savunmaktadır.

Bu nedenle prensip, piyasadaki fiyat hareketlerine duygusal bir bakış açısı getirerek kitle düşüncelerini ortaya çıkarmaktadır.

Elliott hiçbir zaman piyasaların neden 5-3 dalga yapısı sunma eğiliminde olduğu konusunda spekülasyon yapmamıştır.

Bunun yerine sadece veri analizi gerçekleştirmiştir. Yine de, teorinin bir teknik analiz aracı olduğu söylenemez.

Bu nedenle doğru bir kullanım yolu da bulunmamaktadır.

Elliott Dalga Teorisi tamamen özneldir.

Piyasadaki trader ve yatırımcıların bazıları Elliott Dalga Teorisini dikkate almaz iken, bazı kullanıcılar ise tüm stratejisini bu teori üzerinden oluşturmaktadır.

Teoriyi uygulayanlar piyasanın bir fraktal olmasının fiyatların kolayca tahmin edilebileceği anlamına gelmeyeceğini vurgulamaktadır.

Gerçekten de insan faktörü kesin ve %100 doğru olarak öngörü oluşturulmasını engellemektedir.

Dalga formasyonunun tamamlanmasının ne kadar sürdüğünün de çok açık uçlu bir yorumu bulunmaktadır.

Bu nedenle beklenmedik değişkenlerin piyasayı tahmin edilenden daha farklı etkileyebilmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular