Arkadaşınızla dışarı çıktığınızı, bir gece kulübüne girdiğinizi düşünelim. Kapıdaki görevli, sizlerin yaşının 18’den büyük olup olmadığının bilgisine erişebilmek için kimliğinizi isteyecek. Siz de bu bilgiyi ispatlamak zorunda olduğunuz için kimliği görevliye vereceksiniz. Görevli, sadece yaş bilgisine ihtiyaç duymasına rağmen size ait birçok bilgiye erişmiş olacak. Yani kimliğinizdeki yalnızca bir bilgiyi ispatlamanız gerekirken tüm bilgilerinizi vermiş oldunuz. Peki, sıfır bilgi kanıtları çerçevesinde bunun bir çözümü yok mu?
Bir zekâ küpü ile çalıştığımızı hayal edelim. Karşımdaki kişiye küpü bozup veriyorum ve kendisi çözdüğünü iddia ediyor, ben de güven problemini ortadan kaldırmak için kendisinden ispat istiyorum. Bu ispatı iki şekilde yapabilir:
Teker teker tüm adımları anlatarak: Karşımdaki kişimden her bir işlemini tek tek anlatmasını isterim. Bu sayede aramızdaki güven problemini aşarım. Bu yol biraz uzun olsa da kesin sonuç verir.
Tekrar zeka küpünü bozar, tekrar çözdürürüm. Bunu karşımdaki kişiye güvenene kadar devam ettiririm. Yani ben küpü bozup verdim, çözüp bana verdi. Ama ben burada bir üçkağıt dönüp dönmediğini bilmiyordum. Bu yüzden bir daha bozdum, tekrar çözüp bana verdi. Bunu defalarca tekrarlatırsam üçkağıt dönmediğinden %100 emin olamasam da %99 emin olabiliyorum. Bu da bize, bilgi sunmadan bilginin doğruluğunu ispatlamamızı sağlıyor.
Sıfır Bilgi Kanıtları Kullanım Alanları
Genel olarak sıfır bilgi kanıtları ile ilgili basit anolojilerle anlattım sizlere, şimdi blokzincirdeki kullanım alanlarına bakalım.
Sıfır bilgi ispatlarını kullanan birinci katman projeleri :ZK- proof(sıfır bilgi ispatlar)’ı gizlilik için kullanlar: ZCash, Aleo; Blokzincirde her şeyin şeffaf olması, anonimliği yok ettiğinden kullanıcılar için büyük bir sorun oluşturuyor. Bunun için gizli işlemlere imkan sunan ZCash ve Aleo bunu sıfır bilgi ispatları sayesinde yapıyor.
Zk- proof(sıfır bilgi isplatlar)’ı ölçekleme için kullananlar: MINA; Blokzincirdeki Full Node’lar, merkeziyetsizlik anlamında en önemli ölçütlerden biri. Bitcoin , Ethereum gibi ağlarda TPS’i arttırmaya çalıştığımızda full node kurmak zorlaşıyor. Bu da merkeziyetsizliğe zarar veriyor.
İşte sıfır bilgi kanıtları burada önümüze çıkıyor. MINA protocol’de tüm ispatların kanıtları 22kb olduğundan telefonlara dahi node kurulabileceğiz. Bu da merkeziyetsizlik anlamında büyük bir avantaj sağlıyor. ZK- proof(sıfır bilgi ispatlar)’ı gizlilik için kullanlar:
ZCash, Aleo: Blokzincirde her şeyin şeffaf olması, anonimliği yok ettiğinden kullanıcılar için büyük bir sorun oluşturuyor. Bunun için gizli işlemlere imkan sunan ZCash ve Aleo bunu sıfır bilgi ispatları sayesinde yapıyor.
Sıfır Bilgi Kanıtları Ölçekleme Amacıyla da Kullanılabilir
Zk- proof(sıfır bilgi isplatlar)’ı ölçekleme için kullananlar: MINA; Blokzincirdeki Full Node’lar, merkeziyetsizlik anlamında en önemli ölçütlerden biri. Bitcoin , Ethereum gibi ağlarda TPS’i arttırmaya çalıştığımızda full node kurmak zorlaşıyor. Bu da merkeziyetsizliğe zarar veriyor. İşte sıfır bilgi kanıtları burada önümüze çıkıyor. MINA protocol’de tüm ispatların kanıtları 22kb olduğundan telefonlara dahi node kurulabileceğiz. Bu da merkeziyetsizlik anlamında büyük bir avantaj sağlıyor.
ZK-proof’ları Light Clientlerde kullananlar: Celo, Near; Zk-light client’lere geçmeden önce light client’leri anlatalım; Bir blokta Header ve Body var.
Header: bir bloğun kimlik no’su gibi tanımlayabiliriz. Bir de Body var , bu da bloktaki verileri tutar. Light Clientler Header’leri indirirerek ağı izliyor. ZK-light clientler’de ise bizler bu body kısmını snarklarız ve light client’lere veririz. Bu sayede konsensus’u izleyebileceğiz ve verilerin erişilebilir olmasını sağlıyoruz. Bu da merkeziyetsizliğe katkı sağlıyor.
Sıfır bilgi ispatlarını kullanan ikinci katman projeleri:
ZK-snark, ZK- Stark rolluplar: Rollup’ları önceden anlatmıştım, rolluplarda iki çeşit kanıt şekili var: Fraud Proofs ve Validity Proofs, Validity proof kullanan rolluplar ZK teknolojisini kullanıyor ve bu sayede Ethereum(veya hangi ağa bağlandıysa) ile güvenliği paylaşıyor. Bu projelerden bazıları: Aztec(gizlilik odaklı rollup), Zksync(snark kullanan rollup), Starknet(Stark tabanlı rollup) gibi…
Sıfır bilgi ispatlarının, blokzincir teknolojisinde ileride çok önemli bir yer edineceğini düşünüyor ve yakından izliyor olacağız.
Kaynaklar :
- https://z.cash/technology/zksnarks/
- https://appinventiv.com/blog/zero-knowledge-proof-blockchain/
- https://medium.com/baybaynakit/g%C3%B6rsel-%C3%B6rneklerle-s%C4%B1f%C4%B1r-bilgi-i%CC%87spat%C4%B1-726b5d323a51
- https://tobbykitty.com/2022/01/08/zk-teknolojisi-ve-zksnark-nedir/
- https://tobbykitty.com/2022/03/19/zk-stark-nedir/
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak BeInCrypto, haberlerde tarafsız ve şeffaf raporları garanti eder. Bu haber makalesi doğru ve güncel bilgi vermeyi amaçlamaktadır. Ancak okuyucuların bu içeriğe dayalı herhangi bir karar vermeden önce tüm bilgileri bağımsız olarak doğrulamaları ve bir profesyonele danışmaları tavsiye edilir.
