IPFS nedir son zamanlarda sıkça merak edilmektedir, öyleyse gelin bu konuya ilk olarak TL;DR versiyonu ile başlayalım.
Uzun adı InterPlanetary File System olan IPFS yeni bir internet devrimini ortaya çıkarmak için başlatılan eşler arası (P2P) bir hiper ortam protokolüdür.
Bu sistem kullanıcıların dosyalar, uygulamalar ve web siteleri gibi verileri depolamasını sağlayan ve bunlara erişim sunan dağıtılmış bir sistemdir.
IPFS’nin ana hedefi özel, güvenli ve sansüre dayanıklı bağlantıyı garanti eden küresel bir bilgisayar ağı oluşturmaktır.
Web’te merkezileşme sorunu için IPFS nedir?
IPFS nedir daha iyi anlamak için ilk önce internetin mevcut merkezileşme sorununu anlamak gerekir.
Anlaşılacağı üzere şu anda internet eskiye yani 15-20 yıl öncesine göre daha merkezi yapıdadır.
Özellikle bazı büyük şirketlerin kontrolü altında olan internet, küresel ölçekte orantısız miktarlarda trafiği ve veriyi kontrol etmektedir.
Bu şirketler dünya çapında milyarlarca insanın yaşamını ve kariyerini doğrudan etkileyebilen güçtedir ve böyle bir tekelleşmenin etkisi takdir edileceği üzere ciddidir.
Örneğin Google gibi teknoloji devleri veya Twitter, Instagram ve Facebook gibi sosyal medya platformları veri gizliliği ihlallerine müsamaha göstermektedir.
IPFS nedir sorusu da işte tam bu noktada karşımıza çıkmaktadır.
İnternette günlük oluşturulan ve paylaşılan verilerin çoğunu yani resim, video, belge ve diğerlerini barındıran sunucuların geneli Amazon, Google, IBM ve Microsoft tarafından kontrol edilmektedir.
Dolayısıyla bu şirketlerden birinin veya birkaçının sunucusunda büyük bir kesinti olması demek tam bir felaket demektir.
Bununla birlikte eğer büyük bir güvenlik ihlali yaşanır veya kullanıcı verileri üzerindeki kontrol kaybedilirse durum daha vahim olacaktır.
IPFS nedir sorusu için daha geniş düşünürsek internet kısıtlaması ve platform sansürüne yönelik bir çözümdür demek mümkündür.
Uzun yıllardır dünyanın birçok yerinde hükümetler internete istedikleri gibi rahatça sansür uygulamaktadır.
Yukarıda bahsedilen tüm bu sorunların ana kaynağı internetin tekelleşmesi yani merkezileşen yapısıdır.
IPFS nedir anlaşıldıktan sonra artık bu tür sorunların da çözümleri olduğu görülecektir.
IPFS nedir?
IPFS nedir sorusuna kısa şekilde yanıt verilirse bir P2P hiper ortam protokolüdür.
Bu hizmet interneti merkeziyetsiz şekilde tutmak için kapsamlı bir dağıtılmış bilgisayar ağı kullanmaktadır.
IPFS’nin sahip olduğu içerikler veritabanları, web siteleri, medya dosyaları, belgeler ve uygulamalarla bile sınırlı değildir.
Bunların dışında da çeşitli türlerde ve kategorilerde içeriklere sahip olmaktadır.
Bir “bağlantı” girerek IPFS ağında depolanan herhangi bir içeriğe erişmek mümkündür.
Aslında IPFS’deki içeriğe erişim süreci tıpkı bir web sayfasına URL’sini girerek erişmek gibidir.
Blockchain ağları verileri doğrularken bilgi işlem gücünü kullanmaktadır ancak bunu node’lar sayesinde yapmaktadır.
Buna benzer şekilde IPFS de ağın veri depolaması için yüz binlerce node kullanmaktadır.
Node’lar toplu şekilde IPFS ağını oluşturduğu için interneti merkezi yapısından kurtaran bireysel bilgisayar sistemleridir.
Dolayısıyla IPFS temelde merkezi web2 platformlarının yaptığı her şeyi yapmaktadır ve merkezi şekilde veri depolamasına da gerek kalmamaktadır.
IPFS neden kullanılır?
Bugün IPFS’nin arkasındaki şirket Protocol Labs, bu teknolojinin aşağıdaki konularda üstün performans sağlayacağını taahhüt ediyor:
Hız
IPFS nedir sorusu sağladığı avantajlarla birlikte daha iyi anlaşılacaktır.
Bugün hız konusunda IPFS farklı bir teknolojiyi kullanmaktadır.
Bu teknoloji standart HTTP protokolünün tek bir sunucu kullanmasından farklı olarak P2P modeli ile birden fazlasını kullanmaktır.
IPFS, P2P modeli ile birlikte farklı node’lar kullanarak farklı içerikleri aynı anda almaya olanak sağlamaktadır.
Zamandan tasarruf sağlayan IPFS hızlı bağlantı sunmasıyla da büyük bir avantaj yaratmaktadır.
Merkeziyetsizlik
IPFS nedir daha iyi anlamak için sahip olduğu merkeziyetsiz yapısını anlamak gerekir.
Bugün internet kullanıcıları bulut servislerine yani Amazon Web Services veya Google Cloud gibi şirketlere gönüllü olarak verilerini aktarmaktadır.
Dolayısıyla bu şirketler şu anda çoğu kişinin verilerine hükmetmektedir ve bu durum istekleri dahilinde içerik kısıtlamasına imkan vermektedir.
Ayrıca İran ve Çin gibi ülkelerdeki kullanıcılar hükümet baskısı nedeniyle defalarca kez erişim kısıtlamaları yaşamaktadır.
Ancak IPFS, P2P modeli ile birlikte sansürleme hareketlerini engelleyerek kullanıcılarına tam merkeziyetsizlik sağlamaktadır.
Gizlilik açısından IPFS nedir?
IPFS güvenlik anlamında kötü niyetli kişilerin ağdaki verilere müdahalesini engellemek için iki farklı yönteme sahiptir.
- Değişmezlik: Ağa yüklenen her veri değiştirilemez hale getirilmektedir.
- Dosya başına hash sayısı atama: Her dosyanın yalnızca o dosyaya ait bir hash sayısı vardır. Dolayısıyla doğru dosyanın alındığından emin olmak için hash kodunun karşılaştırılması yeterlidir.
IPFS nedir sorusu yukarıdaki özelliklerle birlikte daha iyi anlaşılacaktır.
Güvenlik açısından düşünürsek IPFS ağda saldırılar için bir odak nokta olmasını engellemektedir.
Verimlilik
IPFS protokolündeki merkeziyetsizlik yapısı BitTorrent gibi eski nesil P2P platformlarının sunduğu faydayı da garanti etmektedir.
Ağdaki her bir node, bir dosyanın kopyasını tutup ardından söz konusu dosya için benzersiz bir konum belirleyici kod yani hash sayısı eklemektedir.
Dosyalar için istek yapıldığında işlem tıpkı bir torrent dosyasındaki seeding’e benzeyecektir.
Bir dosya IPFS’ye ilk yüklendiğinde, ağın bir hash sayısı ile birlikte dosyanın yalnızca bir kopyasını oluşturduğunu unutmamak gerekir.
Bu durum işlenmesi gereken veri miktarının nispeten daha az olmasını sağlamakta ve depolama yükünü azaltmaktadır.
Buna ek olarak bu üstün verimlilik IPFS’nin nispeten düşük kalitedeki internet bağlantısını güçlendirerek onu daha erişilebilir kılmaktadır.
IPFS nasıl çalışır?
IPFS nedir dedikten sonra sırada IPFS sisteminin nasıl çalıştığı vardır.
IPFS’ye bir dosya yüklendiğinde ağ onu daha küçük parçalara bölerek birden çok bilgisayara yani node’lara ayırmaktadır.
Söz konusu dosyanın tüm parçaları tek bir hash kodu ile tanımlanmaktadır.
Hash kodu sayesinde ağdaki dosyanın o hash’e karşılık gelecek farklı bölümlerini içeren node’lar kolayca tanımlanmakta ve devreye girmektedir.
Artık dosyaya erişmek ve almak için yapılması gereken tek şey Brave Browser veya Opera gibi uyumlu bir web tarayıcısında hash’i girmektir.
Bu işlem normal bir web sitesi adresini yani URL’yi bir web tarayıcısına girmekle neredeyse aynıdır.
Hash kodu bir kez tanımlandığında artık IPFS tüm node’lardaki dosya parçalarının sadece bir P2P bağlantısı ile iletilmesini isteyecektir.
Ortalama bir blockchain ağı gibi IPFS de dosya içeriğinin değişmesine izin vermemektedir.
Sonuçta bir dosya içeriğinin değişmesi demek hash kodunun değişmesi demektir.
IPFS nedir ve nasıl çalışır anlaşıldığına göre sırada ağın bazı yan etkilerini ortadan kaldırmak için yaptığı güncellemeler vardır.
IPFS bazı olumsuz durumları ortadan kaldırmak adına versiyon güncelleme yeteneğine sahiptir.
Bu özellik dosyanın yeni sürümlerini eklemeyi ve eski sürümle bağlamayı sağlamaktadır.
Bu sayede dosya tüm geçmişini korumakta ve devamlı erişilebilir halde kalmaktadır.
IPFS verileri nasıl depolar ve IPFS Objesi nedir?
IPFS nedir dedikten sonra sırada IPFS’nin nasıl veri depoladığı ve bir IPFS objesinin ne olduğu soruları vardır.
IPFS büyük dosyaları Obje adı verilen 256 KB’lik parçalara bölerek hareket etmektedir.
Bir dosyanın her IPFS Nesnesi veya Objesi o dosyaya karşılık gelen diğer tüm IPFS Nesnelerine bağlantı içermektedir.
Dosyalarla ilişkili hash kimlikleri 24 karakter uzunluğundadır ve içerik kimlikleri CID olarak adlandırılmaktadır.
Bir dosya ele alındığında ağ dosyanın bütünlüğünü doğrulamak için hash kimliğini doğrulamaktadır.
Eğer hash denetimi başarısız olursa birinin dosyayı değiştirdiği anlamına gelmektedir.
Bu konuyu daha net şekilde anlamak için node üzerinden IPFS ağına bir dosya yüklendiğini düşünmek gerekir.
Ardından örneğin Ayşe isimli bir kullanıcının bu dosyayı talep etmesi ve bilgisayarına yani node’una aktarması mümkündür.
Bir süre sonra Ali isimli başka bir kullanıcının da aynı dosyayı istemesi ve indirmesi mümkündür.
Artık Ali’nin dosyayı node’dan veya Ayşe’nin node’undan veya her ikisinden de alması mümkün olacaktır.
Sonuç olarak artık indirme sayısı arttıkça sonraki indirme isteklerine de yardımcı olabilmek adına daha fazla node mevcut olacaktır.
Ağ, önbelleğe alınmış IPFS Nesnelerini node’dan periyodik şekilde kaldıracaktır.
Node’da bir dosyayı kalıcı olarak saklamak için onu sabitleyerek korumak mümkündür.
IPFS uyumlu bir bulut depolama platformuna abone olarak verileri IPFS ağında kullanıma sunmak mümkündür.
Bu şekilde tutulan veriler kalıcıdır ve bu hizmeti çoklu depolama platformları sunmaktadır.
IPFS nasıl kullanılır?
IPFS nedir ve nasıl çalışır dedikten sonra sırada IPFS’nin nasıl kullanıldığı vardır.
Brave Browser ve Opera dahil bazı tarayıcılar IPFS’yi yerel şekilde desteklemektedir.
Brave ve Opera ile aranan siteye veya dosyaya gitmek için IPFS bağlantısını yani CID’i doğrudan adres çubuğuna yapıştırmak mümkündür.
Bu arada diğer tarayıcılar için de küçük bir eklentiye ihtiyaç duyulmaktadır.
Brave Browser’ın IPFS içeriğine erişim izni verirken kendi yerel node’unu veya genel bir ağ geçidini kullandığını belirtmek gerekir.
İçeriği yerel olarak doğrulamak isteyenler için genellikle ilk seçenek tercih edilmektedir.
Google Chrome veya Mozilla Firefox gibi başka bir tarayıcı kullanılması durumunda da alternatifler vardır.
Bu şekilde IPFS içeriğine ulaşmak için Cloudflare-IPFS, IPFS.io veya burada listelenen başka bir alternatif genel ağ geçidi kullanmak mümkündür.
Bir IPFS node nasıl çalıştırılır?
Bireysel olarak kendi IPFS node’unu çalıştırmanın en basit yolu kendine ait bir IPFS Desktop’a yani masaüstüne sahip olmaktır.
Bunlar Protocol Labs tarafından geliştirilen resmi yazılım paketleridir.
Ayrıca Windows, Mac ve Ubuntu dahil tüm büyük işletim sistemlerinde mevcuttur.
IPFS nedir sorusu ile birlikte IPFS Desktop kullanımına bakarsak diğerlerine göre daha basittir ve yeni kullanıcılar için bir dizi öğretici içeriğe sahiptir.
Yazılım paketi sayesinde herhangi bir dosya IPFS ağına daha kolay yüklenmektedir.
Ayrıca IPFS Desktop ve node doğrudan tarayıcı ile etkileşim kurmaya olanak tanımaktadır.
Bu etkileşim için bir tarayıcı eklentisi yani IPFS Companion vardır.
Eklenti Chrome, Edge, Firefox, Brave ve Opera ile uyumlu çalışmaktadır.
IPFS kullanım durumları ve sınırlamaları
IPFS nedir ve nasıl çalışır gibi birçok soruya yanıt aradıktan sonra sırada IPFS’nin kullanım durumları ve sınırlamaları vardır.
IPFS kullanım durumları şunları içerir:
- IPFS web sitelerine, videolara, resimlere ve dosyalara herhangi bir yerden merkezi bir üçüncü tarafa bağlı kalmaksızın erişmek için verimli bir yol sunmaktadır. Merkezileşmeye yapılan bu vurgu ağı daha hızlı, daha demokratik ve daha güvenli hale getirmektedir.
- Kullanıcıların içerik sansüründen etkilenme olasılığı çok daha düşüktür. Verilere doğrudan bir kaynaktan yani P2P bağlantısından erişildiği için sansürlenmiş veya yerel olarak engellenmiş bilgilere bile erişmek mümkündür.
- IPFS zayıf internet bağlantısı olan yerlerde bile daha hızlı ve daha güvenli bağlantı sunma konusunda oldukça iyidir.
IPFS nedir enine boyuna araştırdıktan sonra bazı alanlarda eksik yanlarının da olduğu gözükmektedir.
Örneğin IPFS’de doğrudan içerik aramak için bir seçenek yoktur.
Bu yazı itibariyle IPFS’nin içerik aramak için kullanılabilecek tamamen işlevsel bir arama motoru yoktur.
Başka bir deyişle bugün itibariyle IPFS, Google’ın veya benzerlerinin olmadığı internete daha çok benzemektedir.
Bununla birlikte her zamanki gibi merkeziyetsizliğin artıları ve eksileri vardır.
Ayrıca düzenleme eksikliği de büyük bir sorun olarak görülmektedir.
Adil olmak gerekirse IPFS’nin şu ana kadar potansiyel olarak zararlı içeriği engellemek adına bir mekanizması olmaması gerçek bir sorundur.
Zararlı içerikten kasıt nefret söylemleri, sahte haberler, çocuk pornosu, telif hakkı ihlali vb. gibi alanlardır.
Bu kapsamda platform tamamen özgür ortamla meşhur Vahşi Batı gibi belirli risklere sahiptir.
Umarız IPFS nedir ve ne gibi özelliklere sahiptir daha iyi anlaşılmıştır.
Görüldüğü üzere eğer Protocol Labs platformun sorunlarına odaklanır ve çözüm yolları sunarsa IPFS Web3 için önemli bir yere sahip olacaktır.
Bu kapsamda IPFS’nin yeni internet kullanıcılarına öncülük etmesi muhtemel gözükmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
IPFS nedir?
IPFS saldırıya uğrayabilir mi?
IPFS bir veritabanı mı?
IPFS depolama alanı ücretsiz mi?
IPFS’nin amacı ne?
IPFS bir blockchain mi?
Trusted
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
İLGİLİ HABERLER
Tüm içeriği görüntüle
