Daha fazla görüntüle

Sui Coin Nedir? Sui Ağı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

7 mins
yazar Ryan Glenn
Çevrildi Hasan Coşkun

Sui, 2023 yılının en ses getiren projelerinden biri oldu. Yılın ilk çeyreğinde, mainnet ile birlikte ağın yerel tokeni SUI piyasaya sürüldü. Böylece merakla beklenen blockchain, kripto para topluluğuna işlem sunmaya başladı.

BeInCrypto TR Premium kanalının üyesi olmak ister misiniz?

BeInCrypto Trading ekibi olarak sizleri Telegram grubumuza davet ediyoruz. Gelin siz de topluluğumuza katılın ve tüm sorularınızı uzman kadromuza sorun. Piyasa hareketleri ve alınması gereken önlemlerden ilk siz haberdar olun.

Güvenlik ve hız öncelikli bu ağda şimdiye kadar onlarca dApp işleme başladı. Rakiplerinden önemli farklılıkları bulunan bu projeyi gelin şimdi detaylıca inceleyelim.

Sui Nedir?

sui coin nedir

Sui, Move programlama dilini kullanan yeni nesil bir Layer 1 projesidir. Kendisini Ethereum, Solana ve Polkadot gibi diğer blockchain’lerden ayırmak için, güvenlikten ödün vermeden hızını ve ölçeklenebilirliğini artırmak için çeşitli mimari tasarımlar sunmaktadır.

Akıllı kontrat özelliklerine sahip bir Layer 1 Proof of stake (PoS) blockchain’i olan Sui’nin arkasında güçlü bir ekip vardır. Proje, Meta’nın yani Facebook’un Project Libra’daki eski çalışanları tarafından kurulan Mysten Labs şirketinin bir ürünüdür. Diem veya eski adıyla Libra ise Facebook’un da desteğiyle sosyal medya platformları için bir stablecoin ödeme sistemidir. Bu proje geliştiricilerinden bazıları şu an Aptos ve Sui gibi projeler üzerinde çalışmaktadır.

Not

Sui ve Mysten Labs Diem tabanlı değildir ve Aptos ile hiçbir ilişkisi yoktur. Ancak her ikisi de temelde ortak kökenleri paylaşmaktadır.

Sui’nin arkasındaki güç olan Mysten Labs aynı zamanda popüler risk sermayesi şirketlerinin de desteğine sahiptir. Bunlar arasında Samsung Next, Circle, Binance Labs ve Electric Capital gibi büyük şirketler bulunmaktadır. Sui/Mysten ekibi, ölçeklenebilirlik ve düşük gecikme ile daha iyi bir kullanıcı deneyimi hedeflemektedir.

SUI ise ağın yerel token’ıdır ve toplam 10 milyar maksimum arza sahiptir. Yönetişim, staking, işlem ücretleri için kullanılan Sui Coin paritelerinde işlemler, 2023 yılının mayıs ayı itibariyle başlamıştır.

Sui Blockchain Nasıl Çalışır?

Sui, bir dizi aralıkta 24 saat çalışmaktadır ve doğrulayıcılar tarafından oluşan bir topluluk tarafından yönetilmektedir. Doğrulayıcıların izin belgeleri ise her dönem yeniden düzenlenmektedir. Kullanıcılar kendi paylarını validator’lara devretme şansına sahiptir. Bu, oylama yetkilerinin birleştirilmesini ve ücretlerden pay alınmasını sağlamaktadır.

Ayrıca Sui ağında toplam hissenin üçte ikilik kısmı dürüst taraflara verildiği sürece herhangi bir güvenlik problemi söz konusu değildir. Doğrulama ölçeği doğrulayıcılar arası parçalama yoluyla yatay olarak yapılmaktadır. Sonuç olarak node’lar daha fazla kaynak ayırarak ölçeklenebilir hale gelmektedir. Bunun CPU, bellek, makine depolaması veya birden çok makine ile yapılması mümkündür.

İşlem Ücretleri ve Fiyatlandırma

Blockchain’lerin yaygın olarak benimsenmesini engelleyen en büyük sorunlardan biri gas yani işlem ücretleridir. Kullanıcıların işlemleri tamamlamaları ve bloklara dahil etmeleri için işlem ücreti ödemeleri gerekmektedir. Gas ücreti olmadan kötü niyetli aktörlerin ağı spam’laması ve ciddi bir saldırıya neden olması mümkündür.

Bir blockchain ağ etkinliği arttığı zaman işlemler blok alanı içinde dönmektedir. Bu durum ücretlerde ani bir artışa, ağ tıkanıklığına ve en nihayetinde ise kötü bir kullanıcı deneyimine neden olmaktadır.

Sui ise bu sorunlara dinamik yaklaşım getirmiştir. Her dönemin başlangıcında doğrulayıcılar ağ çapında bir referans olacak fiyat oylaması yapmaktadır. Bu yöntem ile birlikte kullanıcılar daha öngörülebilir işlem ücretlerine sahip olmaktadır.

Sui blockchain’de kullanıcılar hem işlem yürütme hem de veri depolama için ayrı ücretler ödemektedir. Bir kullanıcı Sui’nin “depolama fonuna” veri gönderdiğinde Sui’ye işlem ücreti ödemektedir. Fonlar doğrulayıcıların veri saklama maliyeti içindir ve ağ büyüdükçe bu depolama maliyetleri de artmaktadır.

Move Programlama Dili

sui blockchain

Sui blockchain’in programlama dili Move’dur. Move, Sui’nin Aptos ile ortak noktası ancak diğer rakiplerinden ayrıştığı temel özelliğidir. Bu dil Rust programlama diline dayanmaktadır. Ancak Meta yani Facebook tarafından geliştirilen temel Move’dan farklıdır.

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Aptos’un kurucuları da eski Meta çalışanlarıdır. Dolayısıyla Sui blockchain de tıpkı Diem ve Aptos gibi Move programlama dilini kullanmaktadır.

Üstelik Sui’deki akıllı kontratlar da Move ile oluşturulmuştur. Ağ, anahtarlar ve genel depolama operatörleri dışında diğer sistemlerini Move koduyla çalıştırmaktadır. Move Core ve Sui Move arasındaki en önemli farklılıklar ise şunlardır:

  • Nesne kimlikleri adresler ile temsil edilir
  • Sui nesne referansları olarak girdileri alır
  • Sui, kendi nesne merkezli küresel depolamasını kullanır
  • Kendisine ait bir Modül başlatıcısı vardır
  • Nesnelerin küresel olarak elsiz kimlikleri yer alır

Solidity ve Move Arasındaki Farklar

Solidity, blockchain ekosisteminin temel programlama dili konumundadır. Birçok önemli ağ, bu dili kullanmaktadır. Sui, Solidity’e dair sorunları çözmek için oluşturulmuştur. Move ile Sui’nin depolaması nesnelere göre tasarlanmıştır.

Sui’de yer alan bir akıllı kontrat ile Move nesneleri değiştirebilen özelliğe kavuşmaktadır. Bahsedilen bu özellik Move Package kısmında yer almaktadır. Burada yer alan her nesnenin bir mülkiyeti vardır. Sahiplik durumu nesnelerin işlemlerde nasıl kullanılacağını belirlemektedir.

  1. Bir adrese ait — Hareketli nesneler için en yaygın durum budur. Başka adreslere aktarılan nesneler artık alıcı adresine kayıtlı olmaktadır.
  2. Sahipli — Başka bir objeye veya nesneye ait.
  3. Immutable — Sabit nesneler değiştirilemez. Örneğin akıllı kontratlar dağıtıldıktan sonra bir daha değiştirilemez.
  4. Shared — Paylaşımlı nesneleri herkes okuyabilir ve yazabilir.

Paralel İşlem Yürütme

Sui’nin ölçeklendirme yeteneğinin en ilginç başarılarından biri işlemleri paralel olarak çalıştırıyor olmasıdır. Çoğu blockchain işlemleri sırasıyla veya tek tek çalıştırmaktadır. Bu durum işlemlerde çifte harcama yaratarak rekabeti önlemektedir. Ancak bir yandan da işlem verimliliğini azaltmaktadır.

Sui’deki paralel işlem yürütme bir MacBook Pro ile saniyede 120.000’e varan işlemin işlenmesi demektir. Referans olarak Ethereum’u alırsak saniyede 7-15 işlem işlemektedir. Visa ise saniyede sadece 24.000 işlem tamamlamaktadır. Birçok işlem aslında blockchain’deki rastgele bölümlerde karşılıklı ve karmaşık bir bağımlılığa sahip değildir. Çoğu zaman kullanıcılar sadece bir varlığı bir alıcıya göndermek istemektedir. Sui, fikir birliği modelleri sayesinde işlemleri için gereken doğrulayıcı iletişimini azaltmaktadır. Bu sayede ise basit işlemler anında doğrulanırken karmaşık işlemler ise 2-3 saniyede tamamlanmaktadır.

Bugün birçok blockchain paralel işlemeyi teori haline getirmeyi başarmıştır. Ancak henüz ağ etkisi yaratacak bir proje ortaya koymamıştır. Bu, herhangi bir ağın yürütme ortamını test etmek için gerekli olan şeydir. Sui fikir birliği modeli özellikle basit varlık transferlerine odaklanan bir ortamda çalışmak üzere yaratılmıştır. Sui’nin sıralı işleme modelinin aksine paralel işlemeye yönelmesi oldukça iddialıdır. Ölçeklenebilirlik sorununa çözüm üretip üretemeyeceği ise zamanla anlaşılacaktır.

Sui Fikir Birliği Modeli Nedir?

Sui’nin fikir birliği modelinde Narwhal, Bullshark ve Tusk yer almaktadır. Ağın sorumlulukları bu fikir birliğini yansıtan modeller arasında bölünmektedir.

  • Narwhal: Veri kullanılabilirliğini sağlar
  • Bullshark veya Tusk: Veriler için özel sıralama sağlar.

Öte yandan Sui’nin eşsiz özelliklerinden biri de mempool’a karşı yenilikçi bir yaklaşıma sahip olmasıdır. Sui blockchain Narwhal’in kolaylaştırdığı bir zincir grafiğine yani DAG tabanlı bir mempool’a sahiptir. DAG, yürütme katmanında paralelleştirme işlemi yapılmasına olanak tanımaktadır. Bullshark ise yavaş doğrulayıcıların bile katkıda bulunabileceği bir fikir birliğidir. Ayrıca gecikmeyi azaltıp dengeyi sağlamak için varsayılan fikir birliği olarak doğrudan Tusk’ın yerini almıştır. Öte yandan bugün Tusk kullanımı da halen mümkündür.

Aptos ve Sui Arasındaki Farklar

aptos coin nedir

Aptos ve Sui daha önce bahsettiğimiz üzere aynı programlama dilini kullanmaktadır. Facebook’tan ayrılan mühendislerin kurduğu iki farklı proje, bazı temel benzerlikler ve farklılıklar içermektedir. Her ikisi de Diem’in ruhani halefleri sayılan bu blockchain’lerin kurucuları, Meta’dan yani Facebook’tan gelmektedir. Ayrıca her iki blockchain de Move programlama dilini kullanmaktadır. Üstelik birçok yatırımcısı da ortaktır.

Sui ve Aptos için farklı özellikler de söz konusudur. Örneğin, Aptos Core Move’un küresel depolamasını kullanırken, Sui kendi depolamasını kullanmaktadır. Öte yandan Aptos’da kendi kaynaklarına sahip olan nesne kavramı yoktur. Herhangi bir Sui adresi, aynı türden sınırsız sayıda kaynağa sahip olabilmektedir. Tek bir Sui hesabı ile her biri kendi değerine sahip on farklı SUI Coin objesi elde edilebilmektedir.

Aptos ve Sui işlem kapasiteleri açısından değerlendirildiğinde Sui’nin saniyede 120.000’lik işlem kapasitesine karşılık Aptos’un 160.000 işlem kapasitesi vardır. Aptos’daki bu sayı, ana ağ lansmanından sonra düşüş yaşamasına rağmen Sui’den hala fazladır.

Sui Coin Token Ekonomisi

Toplam SUI’nin arzı 10 milyar olup toplamda dört ana işleve hizmet eder:

  1. Yetkilendirir ve doğrulama ödüllerinden pay sağlar.
  2. İşlem ücretlerini belirler.
  3. Özellikle dApp’ler bir hesap birimi, trading aracı veya varlık deposu görevi görür.
  4. Yönetişim ve on-chain oylamalarda kullanılır.

2021 yılından beri çalışmaları devam eden SUI, 2023 yılında piyasaya sürülmüştür. Ağın yerel tokeninin bir kısmı, projenin destekçilerine düşük fiyatlar ile satılmıştır. 144 milyon SUI, projenin Discord kanalına 1 Şubat öncesi katılan yatırımcılardan bir kısmına 0,03 dolar üzerinden satılmıştır.

Bunun yanında 450 milyon SUI Coin ise OKX ve KuCoin borsaları üzerinden 0,10 dolardan satılmıştır. 3 Mayıs tarihinde mainnet yani ana ağın başlatılmasının ardından, SUI’lerin bir kısmı dolaşıma girmiştir. 10 milyar adetlik toplam arzın %6 topluluğa ayrılmıştır. Arzın %50’si topluluk rezervi olarak saklanmaktadır. 2023 yılının mayıs ayı itibariyle dolaşımdaki SUI miktarı 528 milyondur.

sui coin nedir

Sui Ağındaki Projeler

Sui, mainnet süreci yakın bir zamanda başlatılmış olsa da onlarca dApp ağ üzerinde işleme sunuldu. İşte onlardan bazıları:

SuiPad: Ağ üzerinde ön satış işlemleri için kurulmuş ilk platformdur.

Ethos: Sui ağındaki en büyük kripto para cüzdanlarından biridir.

SuiSwap: Sui temelli merkeziyetsiz borsadır.

Shinami: API ve node servis sağlayıcısıdır.

SuiPunks: NFT projesidir.

Doge SUI: Ağ üzerinde üretilmiş bir başka NFT koleksiyonudur.

BlueMove: Hem Aptos hem de Sui üzerinde işlem sunan NFT pazar yeridir.

SUI İşlemi Sunan Kripto Para Borsaları

Sui, mainnet sürecinin başlamasının ardından birçok borsada aynı anda listelendi. İlk listeleme anının ardından Coinbase gibi diğer büyük borsalarda SUI/USDT veya SUI/USDC işlemlerini başlattı. Altcoin projesini listeleyen borsalar an itibariyle şunlar:

  • Binance
  • OKX
  • KuCoin
  • Bybit
  • Coinbase
  • Kraken
  • Bithumb
  • Paribu

SUI 2024 Fiyat Tahminleri

SUI, 2023 yılının ilk yarısında gerçekleşen ön satış süreci ile tüm dikkatleri üzerine çekti. Listelemeler sonrası altcoin, 2 dolara kadar yükseldi. Ancak daha sonrasında piyasadaki olumsuz hava ile birlikte 1 doların altında geriledi.

Bu sert hareketler sonrası, fiyat tahminlerini paylaşan siteler SUI Coin için 2024 yılına dair farklı tahminleri paylaştı. Örneğin, PricePredictions.net, 2024 yılında 1,90 dolar seviyelerinin yeniden mümkün olduğunu söyledi. Digitalcoinprice, beklentileri bir adım öteye taşıyarak 2,70 dolar seviyelerini işaret etti. Wallet Investor ise 2024 yıl içerisinde 3,50 dolar seviyelerinin mümkün olduğunu belirtti.

Sıkça Sorulan Sorular

Sui blockchain nedir?

Move programlama dili nedir?

Mysten Labs nedir?

SUI Coin arzı ne kadar?

Türkiye’deki en iyi kripto para platformları | Nisan 2024

Trusted

Sorumluluk Reddi

Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.

hasan-coskun.png
Hasan Coşkun
Hasan Coşkun 2016 yılından itibaren kripto para alanında yatırımcı ve trader olarak yer alıyor. Kadir Has Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri ve Yeni Medya bölümünde eğitim görüyor. Eğitimi sırasında aldığı dersler arasında “Cryptocurrency and Blockchain” ve “Search Engines and Algorithm” gibi alanına yönelik spesifik dersler de bulunuyor. 2020 yılından itibaren BeInCrypto TR ekibinde Kripto Para Okulu editörü olarak yer alan isim; kripto para, blockchain teknolojisi ve dijital medya ile...
READ FULL BIO
Sponsor
Sponsor