Bu yazımızda Proof of Stake nedir sorusuna yanıt arayacağız. Bitcoin, hayatımıza 10 yıl önce ilk girdiği zaman, en önemli özelliği; bankalar ya da başka bir üçüncü parti kuruma ihtiyaç duymadan işlemleri onaylama kapasitesi olmasıydı. Bu işlemlerin onaylanması da Proof of Work mekanizması ile yapılıyordu.
Günümüze geldiğimizde ise, Proof of Work sisteminin yavaş yavaş etkisini kaybetmeye başladığını görüyoruz. Bunun en önemli sebepleri ise madencilik işlemlerinin merkezileşmesi, bu iş için özel üretilen bilgisayarların ortaya çıkması ve yüksek enerji tüketimi ile ağda kazım yapmanın giderek zor olmaya başlaması.
Blockchain teknolojilerinde işlemin gerçek olup olmadığını onaylayan ‘consensus’ mekanizmalarında şimdilerde ise Proof of Stake tabanlı sistemler ön plana çıkıyor. Bu sistem, Proof of Work’ün aksine bilgisayarlar ve enerji yerine, blok onayları ve ağ güvenliği için ‘stake’ denen bir kavramı kullanıyor. Ağda yer alan kullanıcılar, ilgili kripto paralarını spesifik bir cüzdanda belirli bir süre ‘kilitleyerek’ ya da ‘stake ederek’ işlem onaylarına katkı sağlıyor.
Binance Research’e göre, Proof of Stake ve staking konseptini ilk bulan kişiler ise Sunny King ve Scott Nadal. Bu iki isim, ilk olarak 2012 yılında bu mekanizmayı ortaya attı.
Proof of Stake Mekanizmaları Nasıl İşliyor?
Staking kavramını iyi bir şekilde anlamak için, öncelikle popüler bir başka konsensus mekanizması olan Proof of Work ve madenciliğin nasıl işlediğine bakmak gerekiyor.
İlgili bloğu onaylamak ve işlemlerin doğruluğu konusunda ‘consensus’ sağlamak için, Proof of Work temelli sistemlerde bilgisayara ihtiyaç vardır. Ağda katılımcı olan kişiler de bunun karşılığında çalıştığı ağdaki kripto parayı ödül olarak alırlar.
Proof of Work ve Proof of Stake arasındaki farklar – BlockGeeks
Proof of Stake (PoS) nedir dediğimiz zaman, Proof of Work sistemine kıyasla, çok daha az enerji harcadığını ifade ederek işe başlayabiliriz. Bu tarz ağlarda yer alan kişiler ise, kripto paralarını belirli bir süre için belirli bir cüzdanda bulundurmaları karşılığında, yine belirli bir zaman için bir ödül alırlar. Bu ödül de Proof of Work’teki gibi ilgili ağın kripto parası cinsindendir.
PoS tabanlı sistemlerin bir artısı da güvenliktir. Bu sayede sistemler, Proof of Work’e kıyasla daha dirençli olur. Hack saldırıları ve güvenlik açıkları daha az yaşanır.
‘Staker’ diye tabir edilen ve coinlerini stake eden kişiler, ne kadar fazla coin stake ederlerse, blok onaylayıcısı olmaya bir adım daha yaklaşırlar. Bu da onların alacağı ödül miktarının fazla olacağı anlamına gelir. Ancak elbette burada da merkezileşme kaygıları vardır. Balinalar, çok daha fazla coin stake edebilecekleri için, normal bir katılımcıya göre daha fazla kazanabilir ve ağdaki kontrolünü artırabilir.
Proof of stake nedir sorusunun aslında basit bir yanıtı vardır. Staking yapmak için ilgili kripto parayı tek bir cüzdana göndermek yeterlidir. Şu anda birçok borsa staking hizmeti sunmaktadır. Ancak dikkatli olunması gereken konu, borsaların staking hizmeti karşılığında aldığı komisyon oranlarıdır.
Delegated (DPoS) Proof of Stake Nedir?
Stake etmenin daha ‘demokratik’ bir yolu olarak görülen Delegated Proof of Stake (DPoS) son dönemde çok revaçtadır. Bu mekanizma, temel olarak oylama sistemini kullanır. Yani, sistemde yer alan kişiler işlerini kendileri yerine yapacak temsilciler ya da üçüncü parti kurumlar seçerler. Bu sayede birkaç kişi, tüm stake eden kişilerin yerine ağın güvenliğini ve işlemlerin onayını sağlar. Bu sistem ile birlikte blok üreticileri seçilir ve bu üreticiler dürüst ve adil bir şekilde işlemi yürütür.
Staking’in Artıları ve Eksileri
Staking’in elbette birçok faydası vardır ancak her işte olduğu gibi, burada da dikkat edilmesi gereken bazı şeyler mevcuttur. Bu bölümde bu artı ve eksileri ele alacağız.
Staking’in Artıları
- Madenciliğe kıyasla çok çok daha az enerji ve fiziksel kaynak kullanır.
- Tüm stake eden kişiler ödül almak istedikleri için, ağdaki güvenlik sıkıntıları görece daha azdır.
- Proof of Stake tabanlı Blockchain ağları çok daha hızlıdır ve daha çabuk ölçeklenebilir.
- Madencilik ekipmanlarına para harcamadan, daha iyi bir ek gelir elde etme fırsatı sunar.
- Eğer ilgili kripto paranın fiyatı artarsa, daha fazla gelir elde etme kapısı açar.
- Staking havuzları ile birlikte, ödül alma ve blok onaylama şansı artar.
- Trading tecrübesi ya da bilgisine gerek kalmadan, güzel bir ek gelir kapısıdır.
Staking’in Eksileri
- Kripto para sektöründeki diğer işler gibi, burada da merkezileşme kaygıları vardır. Balinalar, çok fazla oranda kripto para stake ederek ağdaki kontrol gücünü artırabilir.
- Volatil olan kripto para fiyatları göz önüne alınırsa, ilgili ürünün fiyatının düşmesi ve gelirin itibari para cinsinden azalması söz konusu olabilir.
- Bazı kripto paralar, kesin olarak belirli bir süre stake etme şartı koşar.
2020’de Stake Edilebilecek En İyi Kripto Paralar
Proof of Stake nedir sorusuna yanıt olabilecek kripto para sayısı son dönemde büyük bir artış göstermektedir. Bundan sadece birkaç yıl önce, hemen hemen her kripto para Proof of Work mekanizması kullanırken, günümüze geldiğimizde ise Proof of Stake tabanlı kripto paraların sayısı büyük bir artış göstermiştir.
Madencilik yapmak artık giderek zorlaşmıştır. Ayrıca elektrik fiyatları, ürün maliyetleri vs gibi şeyler de madenciliği dünyanın belli bölgelerine toplamıştır. Staking metodlarının bu tarz eksikleri yoktur, bu sebeple de giderek gelişmeye devam etmektedir.
Örneğin sektörün Bitcoin’den sonra en değerli ikinci kripto para birimi olan Ethereum, PoW tabanlı bir modelden PoS’a geçmek için çalışmalara devam etmektedir. Bu yazının kaleme alındığı günlerde henüz bu geçiş tamamlanmadı ancak 2020’nin sonu ile itibariyle Ethereum ağının tamamen Proof of Stake’e geçeceğini söylemek mümkün.
Sektörün en büyük kripto para birimlerinden olan ve merkezi olmayan uygulamalar ile birlikte akıllı kontratları bünyesinde barındıran ETH’nin bu hamlesi ile birlikte, staking konusunda en büyük coinlerden birisi olacağı belirtiliyor.
Proof of Stake tabanlı bazı popüler kripto paralar
Ethereum dışında EOS, Tezos, TRON, Cosmos, NEO, VeChain, Ark, Lisk, Loom, Decred, Stratis, ICON, Qtum ve PivX gibi kripto paralar da stake etmek uygundur. Şimdi, en popüler altcoinlere bir göz atalım.
Ethereum Staking ve Ödülleri
Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, Ethereum staking işlemine henüz açılmadı ancak 2020’nin sonuna doğru işlemlerin başlaması bekleniyor. Casper güncellemesi ile birlikte, bu yolda önemli bir adım atan ETH’nin staking mekanizmasının nasıl işleyeceğine hep birlikte göz atalım.
Proof of Stake sistemine geçiş, Ethereum ekonomisini adeta sıfırdan oluşturacak. Cüzdanında 32 ETH ve fazlası olan kişiler, ağda onaylayıcı konumuna geçebilecek. Bu 32 ETH, ağdaki tüm işlemlerin sorunsuz bir şekilde devam etmesi için çok büyük bir önem taşıyor.
”Eğer stake için verilecek ödül çok az gelirse ağ, yeterli sayıda katılımcı bulamayacak ve bu ağın güvenlik özelliğine zarar verecek. Ancak tersi olur da ödül çok gelirse, bu sefer ağ; güvenlik için çok daha fazla ödeme yapmış olacak ve bu da hem ağın ekonomisine hem de diğer metriklerine zarar verecek.”
Stake ödülleri, Proof of Stake nedir sorusundan sonra en fazla konuşulan konu. ETH ağında ödül, onaylanan işlemler ve ağın güvenliğine katkı sağlandığı için veriliyor. Yapılan hesaplamalarda, ödül mekanizması şöyle açıklanıyor:
Teorik olarak Ethhub.io’nun yaptığı, ağdaki ödül hesaplamaları
Bu rakamlar, teoride ETH ağında stake yapacak kişilerin alacakları ödül miktarları. Ancak elbette rakamı değiştirecek faktörler var.
Birçok borsanın ETH ağındaki staking’i destekleyeceğine kesin gözüyle bakılıyor. Buna ek olarak 32 ETH’si olmayan ETH sahiplerinin de stake edebilecekleri havuzların olması bekleniyor.
Altcoin Staking İşlemleri
Ethereum halen Proof of Stake mekanizmasına geçmedi ancak şu anda bu mekanizmayı kullanan birçok altcoin var. Bu bölümde onların en popüler olanların ele alalım. Bu altcoinlerden bazıları hızlı fiyat artışı yaşarken, bazıları da yavaş ama istikrarlı bir büyüme gösteriyor. Şimdi gelin, bu altcoinlerden bazılarına bakalım.
Tezos (XTZ) Staking
Bu yazının kaleme alındığı günlerde Tezos, altcoinler arasında belki de staking açısından en popüler olanı. Fiyat konusunda bakıldığı zaman da Tezos’un çok iyi bir performans gösterdiğini ifade etmek gerekiyor. ‘Baking’ adı verilen bir metod kullanan Tezos, bu sistem ile blokların onayını sağlıyor. ‘Bakers’ denen stake cüzdanları çifte harcama olmadığını kontrol ediyor ve işlemleri onaylayarak ekosisteme katkıda bulunuyor.
Baking süreci biraz karmaşık ve fazla terminoloji içerir. Bunun yerine Binance ve Coinbase gibi borsalar, süreci çok basit bir hale getirerek, teknik bilgiye gerek olmaksızın Tezos staking hizmetleri veriyor. Ancak elbette borsalar, sundukları bu hizmetlerden belirli bir miktarda komisyon da alıyor.
EOS Staking
EOS, staking konusunda merkezi bir yapılanma iddiası ile çalkalanıyor. Bu da pasif gelir elde etmek isteyen yatırımcıların, şimdilik EOS’tan uzak durmasına yol açıyor. Özellikle DPoS sisteminin yapısı ve dizayn ediliş şekli, çok ciddi oranda tepki çekiyor. EOS ağında token stake etmek için CPU ve NET adı verilen iki ayrı limit bulunuyor ve bu limitler, EOS ağında işlem yapmak için gerekiyor. Aynı diğer tokenler gibi, EOS için de birçok borsa stake hizmeti veriyor.
Tron Staking
TRON da Tezos gibi DPoS sistemi kullanıyor. Tezos’da ‘baker’ olarak adlandırılan blok onaylayıcılarına TRON ağında ise SR deniyor. Bu SR’ler blokları çıkaran ve işlemleri kaydeden kişilerden oluşuyor. Proof of Stake nedir konusunda söylediğimiz gibi, burada da coinler belirli bir süre cüzdanlarda kilitli tutularak gelir sağlanıyor.
NEO Staking
Çin’in Ethereum’u olarak da bilinen NEO, ETH ile çok benzer özellikler taşıyor. Bu özellikler arasında elbette ki akıllı kontrat ve merkeziyetsiz uygulamalar yer alıyor. NEO ağında, GAS adı verilen bir ek token daha yer alıyor ve bu GAS tokenleri, stake dahi yapmadan elinde NEO tutan kişilere veriliyor. Staking cüzdanına aktarıldığında da ödüller GAS cinsinden veriliyor. Burada fark, NEO ağında stake yapmak ve ek gelir elde etmek için minimum bir rakama ihtiyaç duyulmaması.
VeChain Staking
VET de stake edilebilecek kripto paralar arasında yer alıyor. Sistem aynı diğer altcoinlerde olduğu gibi işliyor. Yani, staking yetkisi olan bir cüzdana VET coinlerini yatırmak yeterli oluyor. Şu anda birçok işletme için bir ödeme ağı olarak da kullanılan VeChain’de ödüller VeThor (VTHO) aracılığı ile dağıtılıyor. Stake yapan kişiler, ödüllerini VTHO cinsinden alıyorlar.
Borsalarda Staking Yapmak
Kripto para sektöründe yer alan herkes cüzdan yönetimi yapmak, gönderimleri onaylamak ve kendi özel şifrelerini muhafaza etmek gibi zorlu süreçlerle uğraşmak istemeyebilir. Dolayısıyla büyük borsalar, tüm bu teferruatları elimine ederek direkt olarak belirli kripto paralar stake hizmeti sunarlar. Bazılarının desteklediği projeler, diğer borsalarda yer almayabilir ve bazı borsalar, çok geniş kapsamlı stake hizmeti sunabilir. Burada, en iyi staking borsalarını sizlere aktaracağız.
Tüm borsalar, staking hizmeti için. belirli bir ücret alır. Bu oran bazı borsalarda sıfır da olabilir, ancak bazı borsalar yüzde 25 oranında ücret dahi talep edebilir. Binance şu anda 23 farklı ürünü destekleyerek bu alanda ön plana çıkıyor. Bu ürünler ile yıllık bazda yüzde 1 ila 16 arasında gelir elde etmek mümkün.
Son dönemde sadece bu iş için oluşturulmuş Stake Capital, Stake.Fish, Staked ve Stakinglab gibi şirketlerle de stake edebilirsiniz.
Staking Havuzları
Aynı madencilikte olduğu gibi, staking sistemlerinde de havuz mantığı işlemektedir. Token sahipleri belirli staking havuzlarında toplanarak blok ödülü alma şanslarını artırma şansına sahiptir.
Konseptin, Proof of Work temelli sistemlerdeki madencilik işlemleri ile benzerlik taşıdığını söylemiştik. Bu sistemde, her bir havuzun başında bir yönetici bulunur ve diğer kullanıcılar, birbirleri ile çalışarak daha fazla ödül kazanmaya çabalar.
Bu havuzlar görece daha düşük ancak daha sık ödeme taahhüt ederler. Bu ödül de stake edilen miktara ve katılımcı sayısına göre hesaplanır. Birçok havuz, sunduğu bu hizmetler için aynı borsalarda olduğu gibi ek bir ücret talep eder. Ancak aynı borsalar gibi, bu havuzlar da teknik detaylarda boğulmak istemeyen yatırımcılar için uygundur.
Staking Cüzdanları
Proof of Stake nedir yazımızda, şimdi de staking yapılabilecek cüzdanlar ile ilgili olarak sizlere bazı bilgiler vereceğiz. Her PoS kripto parasının belirli bir cüzdanı vardır ancak bazı cüzdanlar, farklı kripto paraları da destekler.
- Atomic Wallet bunlardan birisidir. Bu cüzdan Tezos, TRON, NEO, Cosmos, VeChain ve Cardano gibi kripto paraları destekler. Cüzdan, hiçbir ücret almamayı taahhüt etmesiyle ünlüdür.
- Aynı zamanda Trust Wallet da Tezos, TRON, Cosmos, VeChain ve Algorand gibi kripto paraları destekler.
Birçok farklı cüzdan daha bulmak mümkün ancak en azından bu yazının yazıldığı dönemde bu ikilinin popüler olduğunu ifade etmek gerekiyor.
Ledger gibi donanım cüzdanları da staking platformu olarak hizmet verebilir ancak bazı PoS temelli kripto paralar offline staking için uygun değildir. Birçok kripto para cüzdanı, staking hesaplama araçlarını da bünyesinde barındırır ve bu sayede stake edilecek miktar ve süre gibi değişkenler işin içine girerek son derece isabetli saptamalar yapılması sağlanabilir.
Staking İçin Bakabileceğiniz Kaynaklar
Proof of Stake nedir yazımızın sonuna doğru geldik. Bu bölümde ise staking için sizlere önereceğimiz bazı kaynaklar yer alacak. Bu kaynaklar, stake etmek için en iyi kripto paraları sizlere tanıtırlar. Bunlara ek olarak ücretler, gelir hesaplamaları gibi diğer özellikleri de bizlere sunarlar. Bu yazının kaleme alındığı dakikalarda, bu kaynakların sayısı pek fazla değil ancak en azından iki tanesini sizlerle paylaşarak yazıya son verelim:
- Stakingrewards – staking için önemli bir veri kaynağıdır.
- Attestant.io – kısa bir süre sonra Proof of Work tabanlı bir sistemden Proof of Stake tabanlı bir sisteme geçecek olan ve bu sayede staking hizmetlerinin başlayacağı Ethereum ağının, yeni dönemdeki ekonometri verilerini ele alan bir kaynaktır.
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
