Metaverse Nedir? Geleceğin Dijital Dünyasına Bir Bakış

Metaverse nedir sorusu Zuckerberg’in metaverse vizyon açıklamasının ardından popülarite kazanmış ve herkes tarafından merak konusu olmuştur. Bu kapsamda birçok kişi çevrimiçi dünyanın nasıl çalışacağını ve onun nasıl kullanılacağını merak etmektedir.

Şu an için vaat edilen metaverse henüz daha piyasaya sürülmemiştir. Ancak bu yeni dijital harikalar dünyasına dahil olabilmek için şimdilik sadece bir VR kulaklığına sahip olmak yeterlidir.

Metaverse Nedir?

Dünyaca ünlü bir paylaşım sitesi olan Facebook şirketin adını Meta olarak değiştirmiştir. Kullanıcıların hem çalışabilecekleri hem de vakit geçirebilecekleri bu devasa metaverse planı akıllara Metaverse nedir sorusunu getirmiştir.

İnternet dünyasında bulunan geniş izleyici kitlesi bu günlerde teknoloji şirketlerinin büyük planlarından biri olarak gördükleri metaverse vizyonunun farkındadır.

Metaverse nedir kısaca gerçek dünyadaki insanların avatarlar aracılığıyla sanal gerçeklikte yaşayacakları bir alandır. Bu sanal evrende “yaşanılabilecek” ve burada sanal itemlere sahip olunabilecektir. Bununla birlikte metaverse aynı zamanda hem sanal hem de artırılmış gerçekliğin bir birleşimi de demektir.

Metaverse kelimesi ilk kez Neal Stephenson tarafından 1992’de yayınladığı distopik Snow Crash bilim kurgu romanında kullanılmıştır. Metaverse bu roman içerisinde dijital bir gerçeklik olarak tanımlanmıştır. Ancak o zamanlar sadece bir bilim kurgu icadı olarak kullanılan bu kavram bugün sanal ve artırılmış gerçekliğin birleştiği çevrimiçi bir sanal dünyayı tanımlamaktadır. Şu an ise metaverse’in genişlemesi ve kullanıcıların içinde yaşayabilmesi adına gerçeküstü alternatif bir dünya yaratılması beklenmektedir.

Aynı zamanda metaverse nedir sorusunun yanıtı bazı noktalarda değişiklik göstermektedir. Özellikle geliştirdikleri belirli ürünler kapsamında farklı şirketler için farklı anlamlar taşımaktadır. Bugün var olan mevcut metaverse’lerin çoğunluğu oyuncuların gerçek hayatta asla gerçekleştiremeyecekleri eylemlerin gerçekleştirilmesine yöneliktir. Bu da büyük ölçüde bilim kurguya dayalı çevrimiçi oyunlar demektir.

Metaverse alanı içinde yükselen blockchain tabanlı video oyunu örneği Decentraland’tır (MANA).

Metaverse Elementleri

Görüldüğü üzere metaverse kavramı aslında o kadar da yeni bir kavram değildir. Metaverse’i tanıtan ilk video oyunları 2000 yılında piyasaya sürülmeye başlanmıştır. Bunun güzel bir örneği tüm zamanların en popüler oyunu olan Sims’tir. Yıllar içinde deneyimlenmiş tüm bu ve benzeri oyunlar içerisindeki metaverse’ler düşünüldüğünde aralarında bir takım benzerlikler olduğu görülmektedir.

Metaverse nedir ve bir metaverse’den tam olarak neler beklenmelidir? Her ne kadar henüz hepsinin tamamlanmış olmasına gerek duyulmasa da en azından aşağıdakilerden bazılarının gerçekleştirilmiş olması metaverse oluşturması için elzemdir:

• Diğer web hizmetleriyle veya gerçek dünyadaki etkinlikler ile uyumlu özelliklere sahip olmalı
• 3D bilgisayar grafikleri ve kişisel avatarlar yer almalı
• Geleneksel video oyunlarına kıyasla daha hedef odaklı ancak sosyal etkileşimlerde daha az rekabetçi olmalı
• Kullanıcılar kendi sanal objelerini ve ortamlarını oluşturabilmeli
• Sanal itemler kullanıcıların yararlanabileceği diğer ekonomik sistemlere de bağlanmalı
• Genellikle diğer donanımları destekliyor olsalar da sanal ve artırılmış gerçeklik adına tüm başlıklara uygun tasarlanmış olmalı

Blockchain oyunlarının piyasaya sürülmesinin ardından artık ortaya daha fazla sayıda metaverse çıktığı görülmektedir. Bununla birlikte oyunların birçoğunda NFT olarak kayıtlı oyun içi varlıklar vardır. Bunlar bir non-fungible token (NFT) olarak dijital varlıklar üzerinde sahipliğini kanıtlayabilen dijital bir varlığı oluşturmaktadır. Dijital varlıkları NFT olarak sunan oyunlardan bazıları ise Decentraland, Sandbox, Axie Infinity, Plant vs Undead’tir. Bunun yanı sıra 2022 yılında daha fazla sayıda blockchain oyunu piyasaya sürüleceği de öngörülenler arasındadır.

Ancak gerçek bir metaverse diğer platformlar ve evrenlerle bağlantılı olmalıdır. Bu noktada blockchain’ler sanal evrenlerin temellerini oluşturacaktır. Ancak kullanıcılar bir dünyadan diğerine geçerken ilk blockchain’deki bilgilerin diğerine geçirilmesi önemlidir. Bu noktada tüm metaverse’lerin birbirleriyle bir iletişim köprüsü oluşturması gerekmektedir. Bu sayede metaverse’lerin ileride daha kusursuz deneyimler yaşatacak olması muhtemeldir.

IQ Protokolü ve Metaverse

Peki önceden belirlenmiş bir süre içerisinde sadece bir adet NFT satın almaya izin verilseydi?

Bir gamer olarak oyun içi bir görevi bitirmek adına NFT’lere ihtiyaç duyulması muhtemeldir. Bu noktada ihtiyaç duyulan NFT görev bitiminde iade koşuluyla ödünç alınabilmektedir. Ayrıca bu yöntem birçok alternatif kullanım alanları da içermektedir. Dolayısıyla NFT satın almak veya satmaya çalışmak gibi sorunlara yer yoktur. Ancak doğru NFT’leri henüz daha viral olmadan önce tespit edebilmek bu hususta oldukça önemlidir. Tüm bunlar göz önüne alındığında NFT’ yatırımları oldukça karlı olacağa benzemektedir.

Neyse ki yukarıda bahsi geçen tüm bu özelliklere sahip hali hazırda bir protokol zaten vardır.

Sözünü ettiğimiz bu protokolün adı IQ Protokolü’dür. Bu alanda kendisi döngüsel bir ekonomiye sahiptir. Ayrıca DeFi alanında hizmet aboneliğini (SaaS) tokenize eden ilk risksiz ve teminatsız DeFi protokolünü oluşturmaktadır.

Protokolün oluşturulmasında gerçek dünya app’leri için blockchain kullanmakta olan ve aynı zamanda bir veri-otomasyon platformu olan PARSIQ yer almıştır. PARSIQ platformun araç ve hizmet ekosistemi içerisinde gerçek döngüsel bir ekonomi olarak yer almasını sağlamıştır. Bu amaçla da yerel token PRQ piyasaya sürülmüştür.

Whitepaper’ın daha detaylı hali olan yellowpaper’a göre kullanıcıların dijital varlıklarını güvenli ortamlarda kiralaması ve yatırması mümkündür. IQ kullanıcıları NFT’ler gibi zincir üstü dijital varlıklar ile borç almayı, borç vermeyi ve para kazanmayı sağlayan ilk merkeziyetsiz platformdur.

Tüm bunlara bakıldığında NFT endüstrisinin büyüyeceği öngörülmektedir. Dijital varlıkların ileride dijital sanat dışında da birçok farklı dijital varlığa dönüşmesi muhtemeldir. İşte bu noktada IQ ile kullanıcılar dijital varlıklarını tüm dijital dünyalarda kullanabileceklerdir. Aynı zamanda kullanıcıların IQ aracılığıyla dijital varlık kilitlemesi ve NFT kiralaması da mümkündür.

IQ Protokolünü Kullanmanın Avantajları

Hizmet sağlayıcılar IQ Protokolü sayesinde özel olarak zincir üstü abonelik modelleri oluşturabilmektedirler. Ayrıca bu özellik akıllı kontratlar ile desteklenmiş durumdadır. Sağlanan avantajlar şunlardır:

• Lite-Time-Value (LTV) token’ları: E-ticaret platformları müşterilerinden yıllık veya aylık abonelik ücretleri almaktadırlar. Bu noktada abonelik hizmet ücretlerinin yerine müşterilerin token satın almaları istenmektedir. Böylelikle abonelik hizmetlerini kullanmak isteyen kullanıcıların piyasadaki LTV token’larından satın almaları gerekecektir.
• Şeffaf işlem kayıtları: IQ Protokolünde işletmelerin abonelik ödemelerini, ödeme profillerini ve işlem geçmişlerini izlemelerine olanak sağlanmaktadır. Bunun için sabit ve güvenli bir blockchain teknolojisi ile güvenilir bir akıllı kontrat tasarımı kullanılmaktadır. Bu durum şirketler açısından daha düşük BT ve güvenlik maliyetleri demektir. Ayrıca bu sayede veri kaybı ve bilgisayar korsanlığı riskleri de minimuma indirilmektedir.
• Esnek iş modelleri: IQ Protokolünün özelleştirilebilirliği yüksek düzeydedir. Bu kapsamda programlara göre özel mantıklar sağlamaktadır. Aynı zamanda protokolün iş modellerini verimli şekilde işleyebilmesi için gerekli optimizasyon yapılmıştır. Protokol akıllı kontratlar aracılığıyla işletmelere ait ürün iadelerinin veya iptallerinin gerçekleşmesine olanak sağlamaktadır.
• Çok çeşitli ödeme seçenekleri: Müşteriler IQ Protokolü kullanan işletmelere abone oldukları zaman artık çeşitli sayıda ödeme yöntemi kullanabilirler. Bu yöntemlere nakit ödemeler ve kripto para ödemeleri de dahildir. Bu esneklik önemlidir çünkü dijital ödeme yöntemleri şu an için oldukça revaçtadır. Müşterilerin Bitcoin (BTC)
  veya platforma ait yerel token’lar ile ödeme yapmaları mümkündür. Ayrıca bunlara ek olarak kredi kartları ile de ödeme yapabilmektedirler.
• Ödüller kazanmak: Müşteriler proje token’ları hold’ladığı müddetçe ödüller kazanabilirler. Bu ödüller abonelik ücretleri ve lender’lar ile paylaşılan diğer gelir kaynaklarından elde edilmektedir. Burada herhangi bir gizli ücret bulunmamaktadır. Fonlarını dahil eden müşteriler bunu lending kapsamında risksiz bir şekilde yapmaktadırlar. Bu durum özellikle sistemin likidite kazanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Sermaye likiditesi tarafından oluşturulan Smart ROI (Akıllı Yatırım Getirisi), pay sahiplerini ödüllendirmek için kullanılmaktadır. Ayrıca müşteriler ilk kazançlarını istedikleri zaman çekebilirler. Aynı şekilde daha fazla yatırım yapmak isteyen müşteriler de bu arzularını istedikleri zaman gerçekleştirmekte özgürdür.

Şirketler ve Müşteriler

Çoğu teknoloji şirketleri ve müşterileri IQ Protokolü’nden yararlanabilirler. Protokol dosya depolama sağlayıcılarının yanı sıra müzik ve video akış platformlarına yönelik de kullanılmaktadır. Ayrıca protokolün bir kullanımı da internet servis sağlayıcıları ve uygulama içi satın alımlar sunmakta olan oyun platformlarıdır. Protokolün kullanımı herhangi bir blockchain şirketi veya blockchain hizmet sağlayıcısı açısından birçok özelliği beraberinde getirmektedir. Ayrıca protokol mevcut blockchain app’leri ile de kolayca entegre edilebilmektedir.

PRQ Token Nedir?

IQ Protokolünün piyasaya süren PARSIQ ekibi yeni protokolün sunduğu her şeyden yararlanarak protokolün ilk kullanıcısı olmuştur. Blockchain teknolojisinin sunduğu bu avantajlardan yararlanmak isteyen şirketler merkeziyetsiz bir hizmet olan bu abonelik modelinden faydalanabilirler.

PARSIQ akıllı kontrata bağlı bir havuz yaratmıştır. Ancak bu havuzda token holder’larının yatırdıkları token’ları diğer token’larla eşleştirmelerine gerek duyulmamaktadır. Havuzdaki sistem bu şekilde değildir. Kullanıcıların sağladığı PRQ token’ları borrowing kapsamında diğer kullanıcılara sunulmaktadır.

PRQ Token Ne İçin Kullanılır?

• Staking: Kripto para yatırımcıları, IQ protokolü aracılığıyla, değişken oranda yıllık bir getiri elde etmek üzere PRQ token stake edebilirler.
• Zincir üstü (on-chain) abonelikler için Proof of Hodl modeli: PARSIQ platformunun kilidini açabilmek için kullanıcıların PRQ token’larına sahip olması gerekir. Bu PRQ’ler IQ Protokolü aracılığıyla satın alınmaktadır. Bu noktada kullanıcılara PRQ’yu temsil eden bir Power Token verilmektedir. Nitelikli adresler için platforma ücretsiz erişim imkanı verilmektedir (Proof of HODL). Power Token’lar abonelik planına ve kullanım limitlerine bağlı olarak farklı miktarlarda tutulması gerekir. Ayrıca Power Token istenildiğinde PRQ’ya geri dönüşebilir.
• Süresi dolan token’ların teminatsız kiralanması: PRQ token’ları satın almak istemeyen ve volatiliteye maruz kalan kullanıcılar, IQ Protokolü aracılığıyla Power Token’ları ödünç alabilmektedirler. Bu durumda kullanıcıların finansal risklerini azaltmaları uğruna bir ücret ödemeleri gerekir. Bu sayede müşteriler PARSIQ kullanırken daha fazla esneklik kazanmaktadır. Power Token’lar ise sadece abonelik işlemlerinde kullanılmaktadır. Bu token’lar ile herhangi bir harcama yapılamamaktadır. Borrowing kapsamında alınan tüm token’ların süreleri önerilen tarihlerde sona ermektedir.
• Risksiz lending: Token holder’ları lending kapsamında PRQ token’ları sunabilirler. Bunun dışında IQ Protokolü renting havuzuna tek taraflı likidite sunma seçeneğine de sahiptir. LP’ler bunun karşılığında her gün değişen oranlarda faizler kazanmaktadır. Havuzdaki konumlarının kanıtı olması için holder’lara bir LP token’ı verilmektedir. Katılımcılar istedikleri zaman ödüllerini talep edebilir veya PRQ’larını geri çekebilirler. Bu durum lender’lar açısından tam bir özgürlük demektir.

PRQ Tokenomics

PRQ token, platformun hizmetleri açısından bir ödeme aracı olarak kullanılabilir. Aralık 2021 itibariyle maksimum 500 PRQ token arzının yaklaşık %28’i dolaşımda bulunmaktadır. Toplam PRQ arzı ise aşağıdaki gibi bölünmüştür:

• Ekip ve Danışman Havuzu (29.260.000 — ayda 1.4 milyon PRQ)
• Kalkınma Fonu (40.371.167.09633)
• Yedek Fon (125.000.000 şu anda kilitli)

PRQ Token Nasıl Stake Edilir?

PRQ token’larını kolayca stake edebilir ve bu sayede ödüller kazanabilirsiniz.

İşte adım adım PRQ token’ın nasıl stake edileceği:

Adım 1: Kripto para cüzdanınızda PRQ token’ları bulundurun

MetaMask cüzdanını DEX’i kullanır gibi platforma bağlamak gerekmektedir. Kripto para cüzdanında Binance Smart Chain (BSC) üzerindeki PRQ token’lara ihtiyaç duyulacaktır. Desteklenen cüzdanların hangileri oldukları app.iq.space adresinde yer almaktadır.

Adım 2: Kripto para cüzdanını IQ.Space ile bağlayın

PRQ token’ları app.iq.space platformunda stake edilebilmektedir. Kripto para cüzdanına PRQ fonları aktarıldıktan sonra cüzdanı artık platforma bağlamak gerekir.

Adım 3: PRQ token’ları stake edin

Kripto para cüzdanına bağlandıktan sonra Stake’i tıklayarak cüzdandan işlem ve gas ücretlerinin onaylanması gerekecektir. PRQ token’ların onaylanmasının hemen ardından iq.space platformu tarafından kullanıcıdan para yatırması istenecektir.

İşlem blockchain’de onaylandıktan sonra artık elde edilen getiri ve faiz miktarları burada görünecektir. Ayrıntılı ve adım adım bir rehber için PARSIQ’un resmi internet sitesindeki PRQ nasıl stake edilir blog yazısına göz atmak faydalı olacaktır.

Metaverse Geleceği

Metaverse nedir sorusuna detaylı bir şekilde yanıt verildiğine göre sıra metaverse’in geleceği konusundadır. Yıllar boyunca metaverse’ler bir hype olarak bilinmektedir. Ancak şu anda birçok yetkili bunun gerçeğe dönüşebilmesi için gerekli olan altyapı, protokol ve teknolojiye sahip olduğu konusunda ısrarcıdır. Dolayısıyla metaverse sanal gerçeklik (VR), artırılmış gerçeklik (AR), çevrimiçi toplantılar ve sosyal ağlar üzerinde “Gerçekleşirse ne olur?” sorusu yeniden gündeme taşınmıştır. Ayrıca bu durum kripto para, NFT, çevrimiçi alışveriş ve giyilebilir teknolojiyi de tartışmaların odak noktası haline getirmektedir.

Metaverse dağıtımları henüz daha emekleme dönemindedir. Ayrıca dijital varlıklar büyük olasılıkla bunların bir parçası olacaktır. Öte yandan NFT’ler hızla çekiş kazanmakta ve her ay yeni koleksiyonlar çıkarılmaktadır. DeFi dünyası bir yandan hızla genişlerken bir yandan da geleneksel ekonomik sistemin boşluklarını doldurmaktadır. Tüm bu bileşenlerin ortak hiçbir yanı yok gibi görünmektedir. Ancak bilinmelidir ki bir sonraki metaverse büyük olasılıkla DeFi ekosistemiyle yakın ilişkide olacaktır.

Metaverse’in geleceği muhtemelen daha fazla VR kulaklık ile henüz daha icat edilmemiş diğer giyilebilir teknoloji parçalarını içerecektir.

Metaverse Abonelik Tabanlı Bir Hizmet mi?

Yazı boyunca metaverse nedir sorusuna cevaplar aranmıştır. IQ protokolü gibi platformlar aracılığıyla metaverse’lerin kaynaklarına uygun maliyet ve şeffaf erişim mümkün gözükmektedir. Ayrıca bu açık kaynak protokolü abonelik ve NFT sunmak isteyen diğer projeler tarafından da kullanılabilir. Bu noktada olasılıklar sonsuzdur, dolayısıyla şirketlerin çözümleri kendi iş modellerine göre uyarlamaları gerekir.

IQ Protokolünün arkasındaki geliştirici güç PARSIQ basit ama verimli modelleri ile protokolü birden çok zincire dağıtmak istemektedir. Bu kapsamda düzinelerce şirketle birlikte çalışılmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular