Kripto paralar özellikle yeni başlayanlar için karmaşık bir konsept olabilir. Kripto paraları anlamak için ise ne olduğuna, nasıl çalıştığına ve diğer tüm ayrıntılara dikkat etmek gerekir. Kısaca açıklamak gerekirse kripto paralar fiziksel formu bulunmayan merkeziyetsiz dijital varlıklardır. Bu yazıda ise bu varlıklarla ilgili temel düzeyde bilinmesi gereken ayrıntılara değinilecektir.
Kripto Para Nedir?
Genel anlamda kripto paralar, sanal ya da dijital para olarak bilinir. Ancak kendilerini diğer tüm dijital paralardan ayıran en önemli özelliği işlemlerin kriptografi ile korunmasıdır. Kripto para ismi de “kriptografi” ve “para” kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
Kriptografik fonksiyonların kullanılmasıyla birlikte merkeziyetsizlik özelliğini kazanır. Bu fonksiyonlarda kullanılan matematiksel algoritmalar sayesinde veriler şifrelenir. Böylece üçüncü kişilerin aracılığına ihtiyaç kalmayan bir sistem kurulmuş olur. Ayrıca finansal işlemlerin korunması ve varlıkların transferlerinin onaylanması da sağlanır.
Geleneksel bankaların aksine kripto paralar, blockchain adı verilen merkeziyetsiz ağlar üzerinde çalışır. Blockchain, ağ üzerinde gerçekleşen bütün işlemleri kaydeden dağıtılmış bir defterdir. Bu sayede şeffaflık ve işlemlerin geri alınamayacağı bir değişmezlik sağlanır.
Tarihçesi
Teorik olarak kripto para kavramı, ilk dijital paranın piyasaya sürülmesinden çok önce vardı. İlk kripto para taraftarları, bilgisayar bilimini kullanarak resmi para birimlerinin pratikteki ve siyasal anlamdaki kısıtlamalarını çözmeyi hayal etmişti. Aslında doksanlı yıllar boyunca, global bir dijital para birimi oluşturmak için birçok girişimde bulunuldu. Ancak hepsi başarısız oldu.
Bu başarısızlıkların ardından kripto paraların doğduğu ortam, 2008 finansal krizine denk gelir. Oluşan güvensizlik ortamından sonra çalışmalar başlamış ve 2009 yılında Bitcoin whitepaper’ı yayımlanmıştır. İlk kripto para, açık bir yazılım olarak kullanıcıyla paylaşılmıştır.
Bilinen ilk kripto para Bitcoin’dir. Yaratıcısı ise anonim bir karakter olan Satoshi Nakamoto’dur. Nakamoto’nun temel ilkesi, üçüncü taraflara gerek kalmadan ödemelerin gerçekleştirilebilmesidir. Ancak zaman içinde insanlar tarafından bir yatırım aracı olarak da kullanılmaya başlanmıştır.
2011 yılında Litecoin gibi diğer kripto paralar ortaya çıkmıştır. Bunlar ise farklı ve alternatif özellikler sunarak kripto paraların daha da ilerlemesine yardımcı olmuştur. Ancak şu anda en çok bilinen ikinci kripto para olan Ethereum sayesinde kripto paraların hayatımıza yerleşik olarak girdiği söylenebilir. Ethereum 2015 yılında ortaya çıkmış ve akıllı kontratların kullanılarak merkeziyetsiz uygulamalar üretilmesini geliştiricilere sunmuştur.
Önemli Kripto Para Terimleri
Kripto paraların zaman içerisindeki gelişimi beraberinde birçok terimi de getirmiştir. Yeni başlayanların bu terimleri bilmesi, bu geniş alanı daha iyi anlamaları için önemli olacaktır. Her ne kadar yüzlerce kripto paranın olmasıyla birlikte yüzlerce de terim olsa da en çok kullanılan birkaçına dikkat etmek başlangıç seviyesinde yeterli olabilir.
- Cüzdan: Kripto paraların saklanması ve kişiler arasında gönderilebilmesi için cüzdanlar kullanılır. Soğuk ve sıcak olmak üzere iki çeşit kripto para cüzdanı vardır. Soğuk cüzdanlar fiziksel bir cihazda varlıklarınızı saklarken sıcak cüzdanlar genellikle çevrimiçi yazılımlardır.
- Genel Anahtar (Public Key): Diğer insanların sizin cüzdanınıza kripto para gönderebilmesi için kullanılan bilgileri içeren anahtardır.
- Özel Anahtar (Private Key): Kişinin cüzdan sahipliğini gösteren anahtardır.
- Adres: Kripto para cüzdanınızla ilişkili bir tanımlayıcı olarak görev yapar. Banka hesap numaralarına benzetilebilir.
- Borsa: Kripto paralarla ilgili alım, satım ve trading işlemlerinin yapılabildiği yerlerdir.
- Altcoin: Bitcoin hariç tüm kripto paralara denir.
- Madencilik: Blockchain’deki blokların onaylanmasını ve yeni blokların eklenmesini sağlayan sistemdir.
- Fork: Blockchain’de iki farklı varyasyonun oluşmasına sebep olan bölünmedir. Hard ve soft fork olmak üzere iki çeşidi vardır. Hard fork’ta tamamen farklı bir sistemin oluşmasına sebep olurken soft fork aynı sistem üzerinden küçük farklılıklarla devam eder.
- Token ve Coin: Aralarındaki en büyük fark, token’ların kendi blockchain’leri bulunmazken coin’lerin kendi blockchain’leri üzerinde çalışmasıdır.
- Volatilite (Oynaklık): Kripto paraların fiyatlarında yaşanan dalgalanmaları ifade eder.
Kripto Paralar Nasıl Çalışır?
Kripto paralar blockchain üzerinde çalışır. Blockchain teknolojisini kullanarak işlemlerin güvenli ve merkeziyetsiz olması sağlanır. Geleneksel finansal sistemlerin aksine kripto paralar, çalışmak için bankalara ya da üçüncü kişilere ihtiyaç duymaz. Bunun yerine dünya genelindeki bilgisayarlara yayılan node’lar (düğüm) kullanılır.
Bir işlem, başlatıldıktan sonra node’lardan oluşan ağa gönderilir. Node’lar işlemi kontrol eder ve işlemin yapıldığı cüzdanın yeterli paraya sahip olup olmadığına bakar. Ardından da işlemin doğru adresler arasında doğru şekilde yapıldığından emin olur. Emin olduktan sonra işlemi doğrular. Doğrulandıktan sonra işlem, blok üzerine eklenir. Blok üzerine eklenmesiyle birlikte işlem tamamlanmış olur ve dağıtılmış defter güncellenir.
Daha önce de bahsedildiği gibi kriptografik algoritmalar kullanılarak yeni birimlerin oluşturulması kontrol edilir. Bir kullanıcı bir işlemi başlatır ve bu işlem, bekleyen diğer işlemlerle birlikte bir paket haline getirilir. Bu pakete ise blok adı verilir. Bu blokların birbirleriyle bağlanmasıyla blok zinciri (blockchain) terimi oluşur.
Blockchain’in bütünlüğünü korumak için farklı fikir birliği algoritmalarından yararlanılır. Bunlardan en bilinenleri Proof of Work ve Proof of Stake’tir. Proof of Work’te madenciler, karmaşık matematiksel bulmacaları çözer. Proof of Stake’te doğrulayıcılar, ellerinde bulundukları coin sayısına ve bunları teminat olarak stake etmelerine göre seçilir.
Kripto Para ve İtibari Para Karşılaştırması
Kripto paraları daha iyi anlayabilmek için hayatımızda sıklıkla kullandığımız itibari paralarla karşılaştırılması gerekir. Her ne kadar aralarında birçok fark bulunsa da temel olarak sıralanabilecek farklılıklar şu şekildedir:
- Kripto paralar sadece dijital olarak var olan merkeziyetsiz para birimleridir. İtibari paralar ise merkezi olarak bulunur, yani devletler tarafından üretilir, ve fiziksel formları vardır.
- Genel olarak kripto paralara yönelik yaygın bir regülasyon bulunmamaktadır. Bu yüzden devletler tarafından da kontrol edilemez. Değeri yatırımcılara ve piyasa dengelerine bağlıdır. İtibari paralar ise regülasyonlara tabidir ve merkez bankalarının politikalarını takip eder. Böylece devletler itibari paraların arzını ve paranın değerini kontrol edebilir.
- Kripto paralar herkesin görebileceği ve kimsenin değiştiremeyeceği şekilde blockchain’de kaydedilir. Böylece herkes gerçekleşen işlemleri takip edebilir. Ancak işlemleri gerçekleştiren kişilerin kimliği gizli kalır. İtibari paralar ise bankalar tarafından işlenir ve yaptıkları işlemlerle birlikte kişilerin kimlikleri üçüncü taraflarla paylaşılabilir.
- Kripto paralarda yüksek volatilite bulunur. Bu yüzden dakikalar içerisinde çok ciddi fiyat değişiklikleri görülebilir. İtibari paralar ise merkezi bankaların politikalarının da etkisiyle kripto paralara göre çok daha sabit değerlere sahiptir.
Kripto Paraların Dezavantajları
Kripto paralar birçok noktada olumlu düşünceler uyandırsa da aynı zamanda çeşitli dezavantajlara da sahiptir. Bu konuya ilgi duyan herhangi bir kullanıcı, mutlaka bu dezavantajları da göz önünde bulundurmalıdır.
Yüksek volatilite yüksek risk demektir ve kripto paralar bir nevi bu özellikleriyle ünlüdür. Yaşanan ani fiyat hareketleri kişilerin bir anda tüm varlıklarını kaybetmelerine ya da bir anda çok fazla kazanç sağlamalarına sebep olabilir. Bu yüzden her zaman kaybetmeyi göze alabileceğinizden fazlasını yatırmamanın daha iyi bir seçenek olduğu düşünülür.
Her ne kadar tam güvenli bir sistem sunulmaya çalışılsa da dijital dünyadaki varlıklar için en büyük risk hack’lenmeye açık olmalarıdır. Bu yüzden kullanıcıların varlıklarını korumak için gereken tüm güvenlik önlemlerini almaları gerekir.
En Popüler Kripto Paralar
En popüler kripto paralar arasında Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) başı çeker. Bilinen ilk kripto para olan Bitcoin ve kripto paraların benimsenmesini hızlandırdığına inanılan Ethereum’un biraz daha ayrıntılı incelenmesi, kripto paraları daha iyi anlamak için kullanılabilir.
Bitcoin
Bitcoin, blockchain adı verilen eşler arası (P2P) bir sistemde çalışır. 2009 yılında Nakamoto tarafından öne sürülmesiyle birlikte geleneksel finans sistemine devrim niteliğinde bir alternatif sunmuştur. Bitcoin’in blockchain teknolojisinden yararlanma prensibi sayesinde ilerleyen zamanlarda çok daha farklı teknolojik gelişmelere de önayak olmuştur.
İlk olarak bir ödeme aracı olarak ortaya çıkan Bitcoin, sınır ötesi işlemlerin kolaylaştırılmasını da sağlamıştır. Bitcoin’in arzı 21 milyon coin ile sınırlıdır. Zaman içerisinde bir ödeme yöntemi olmanın yanı sıra yatırım ve trading için de kullanılmaya başlanmıştır.
Ethereum
Daha önce de bahsedildiği gibi Ethereum, en popüler ikinci kripto paradır ve kripto paraların benimsenmesinde önemli bir rol oynar. 2015 yılında Vitalik Buterin tarafından piyasaya sürülmüştür.
Aslen akıllı kontratların kullanılmasını yaygınlaştırmış ve bu sayede merkeziyetsiz uygulamalar olarak bilinen dApp’lerin geliştirilmesini sağlamıştır. Ağdaki hesaplamalara dayalı operasyonların ve işlemlerin gerçekleştirilmesi için kendi kripto parası olan ETH’yi kullanır.
Ethereum’un akıllı kontratlar ve dApp’lere açtığı alan sayesinde daha sonrasında bünyesinde NFT’ler ve DeFi projeleri geliştirilmeye başlanmıştır. Bu da değerini ve benimsenmesini oldukça artıran etkenlerden biridir.
Kripto Paraların Geleceği
Kripto paraların gittikçe daha fazla benimsendiği kaçınılmaz bir gerçektir. Ancak benimsenmenin artması devletlerin de dikkatinin üstlerinde daha çok yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Şu anda tüm dünyada regülasyonlar çok daha ciddi bir şekilde geliştirilmekte ve uygulanmaktadır. Kripto paralar, giderek artan regülasyonların bulunduğu global ekonomide regüle edilmemiş para olarak göze batmaktadır.
Çevresel etkiler dahil olmak üzere kripto paraların çözmesi gereken birçok problem bulunmaktadır. Örneğin madencilikle tüketilen elektrik miktarı oldukça fazladır. Bu durumun olumsuz çevresel sonuçlarının olması ise kaçınılmazdır.
Ancak teknolojik gelişmelerle birlikte alanda daha fazla esneklik de görülebilir. Bu sayede, eğer kullanım yaygınlığı ve benimsenme oranı bu şekilde yükselmeye devam ederse, kripto paraların daha çok uzun süre hayatımızda olacağı düşünülebilir.
Yine de gelecekte olumlu mu olumsuz mu gelişmeler olacağı yalnızca birer tartışma konusudur. Geleceğin kripto paralar için ne barındırdığını tam olarak bilmek mümkün olmayabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kripto parayı nasıl alabilirim?
En az kaç TL ile kripto para alınır?
Kripto para neye göre artar?
Trusted
Sorumluluk Reddi
Sorumluluk Reddi: Trust Project yönergelerine uygun olarak bu web sayfasındaki eğitim içeriği, iyi niyetle ve yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmaktadır. BeInCrypto yüksek kalitede bilgi sağlamaya, derinlemesine araştırma yapmaya ve okuyucular için bilgilendirici içerik oluşturmaya öncelik verir. Ortaklar, şirketi makalelerdeki yerleşimler için komisyonlarla ödüllendirebilir. Ancak bu komisyonlar tarafsız, dürüst ve yardımcı içerik oluşturma sürecini etkilemez. Bu bilgilere dayanarak okuyucu tarafından gerçekleştirilen herhangi bir işlemin riski kesinlikle okuyucunun kendisine aittir.
İLGİLİ HABERLER
Tüm içeriği görüntüle
